Pages

16 February 2023

Language Proficiency Hindi

เคฐूเคชเคฐेเค–ा 

เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตเคจा -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคช्เคฐเค•ृเคคि -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคตिเคถेเคทเคคाเคं -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เคฎเคนเคค्เคต -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เคจिเคฏเคฎ -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•े เคฒाเคญ -
เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคนोเคคा เคนै - เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा -
เคธเคฎाเคธ เคเคตं เคตाเค•्เคฏ เคฐเคšเคจा -
เคฎुเคนाเคตเคฐे เค”เคฐ เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏां -
เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅी เคคเคฅा เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เคถเคฌ्เคฆ -
เคธंเคœ्เคžा เคคเคฅा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ -
เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ -
เค…เคชเค िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ เคเคตं เคชเค िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ -
เคชเคค्เคฐ เคฒेเค–เคจ เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคคเคฅा เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค• -
เคธाเคฐเคฒेเค–เคจ -
เค‰เคชเคธंเคนाเคฐ -
เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค—्เคฐंเคฅ -

เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตเคจा

เคนिเคจ्เคฆी เคจे เคนเคฎें เคตिเคถ्เคต เคฎें เคเค• เคจเคˆ เคชเคนเคšाเคจ เคฆिเคฒाเคˆ เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เคฆिเคตเคธ เคญाเคฐเคค เคฎें เคนเคฐ เคตเคฐ्เคท '14 เคธिเคคंเคฌเคฐ' เค•ो เคฎเคจाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เคตिเคถ्เคต เคฎें เคฌोเคฒी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคช्เคฐเคฎुเค– เคญाเคทाเค“ं เคฎें เคธे เคเค• เคนै। เคตिเคถ्เคต เค•ी เคช्เคฐाเคšीเคจ, เคธเคฎृเคฆ्เคง เค”เคฐ เคธเคฐเคฒ เคญाเคทा เคนोเคจे เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคนिเคจ्เคฆी เคนเคฎाเคฐी 'เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा' เคญी เคนै। เคตเคน เคฆुเคจिเคฏाเคญเคฐ เคฎें เคนเคฎें เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคญी เคฆिเคฒाเคคी เคนै। เคฏเคน เคญाเคทा เคนै เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎ्เคฎाเคจ, เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เค”เคฐ เค—เคฐ्เคต เค•ी। เคนเคฎ เค†เคชเค•ो เคฌเคคा เคฆें เค•ि เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เคตिเคถ्เคต เคฎें เคธเคฌเคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคฌोเคฒी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคคीเคธเคฐी เคญाเคทा เคนै।

เคญाเคฐเคค เค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคฌाเคฆ 14 เคธिเคคंเคฌเคฐ 1949 เค•ो เคธंเคตिเคงाเคจ เคธเคญा เคจे เคเค•เคฎเคค เคธे เคฏเคน เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒिเคฏा เค•ि เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เค–เคก़ी เคฌोเคฒी เคนी เคญाเคฐเคค เค•ी เคฐाเคœเคญाเคทा เคนोเค—ी। เค‡เคธी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เค•े เคฎเคนเคค्เคต เค•ो เคช्เคฐเคคिเคชाเคฆिเคค เค•เคฐเคจे เคคเคฅा เคนिเคจ्เคฆी เค•ो เคนเคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคช्เคฐเคธाเคฐिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เคช्เคฐเคšाเคฐ เคธเคฎिเคคि, เคตเคฐ्เคงा เค•े เค…เคจुเคฐोเคง เคชเคฐ เคธเคจ् 1953 เคธे เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคญाเคฐเคค เคฎें เคช्เคฐเคคिเคตเคฐ्เคท 14 เคธिเคคंเคฌเคฐ เค•ो 'เคนिเคจ्เคฆी เคฆिเคตเคธ' เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฎเคจाเคฏा เคœाเคเค—ा। 

เคนिเคจ्เคฆी เค•ा เคฎเคนเคค्เคต- เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคนिเคจ्เคฆीเคญाเคทा เค•ा เคช्เคฐเคšเคฒเคจ เคฌเคข़ा เค”เคฐ เค‡เคธ เคญाเคทा เคจे เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เค•ा เคฐूเคช เคฒे เคฒिเคฏा। เค…เคฌ เคนเคฎाเคฐी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เค…ंเคคเคฐเคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคญी เคฌเคนुเคค เคชเคธंเคฆ เค•ी เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธเค•ा เคเค• เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคนै เค•ि เคนเคฎाเคฐी เคญाเคทा เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ाเคฐों เค•ा เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌ เคนै। เค†เคœ เคตिเคถ्เคต เค•े เค•ोเคจे-เค•ोเคจे เคธे เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคนเคฎाเคฐी เคญाเคทा เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ो เคœाเคจเคจे เค•े เคฒिเค เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เค•ा เคฐुเค– เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เคเค• เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจी เค•ो เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เคฏाเคจी เคนिเคจ्เคฆी เคคो เค†เคจी เคนी เคšाเคนिเค, เคธाเคฅ เคนी เคนเคฎें เคนिเคจ्เคฆी เค•ा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคญी เค•เคฐเคจा เคธीเค–เคจा เคนोเค—ा। 

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคช्เคฐเค•ृเคคि

1. เคญाเคทा เคฎाเคจเคต เค•ी เคตिเคถेเคทเคคा เคนै- เคœเคนाँ เคคเค• เคญाเคตाเคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เค•ी เคฌाเคค เคนै เคฏเคน เค•ाเคฐ्เคฏ เคธंเคธाเคฐ เค•े เคธเคญी เคช्เคฐाเคฃी เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เค…เคชเคจे-เค…เคชเคจे เคคเคฐीเค•ों เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं । เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เค‡เคจ्เคนीं เคคเคฐीเค•ों เค•ो เค‰เคจเค•ी เคญाเคทा เค•เคนเคคे เคนैं। เคชเคฐ เคตे เค…เคชเคจी เค‡เคธ เคญाเคทा เคฎें เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคจिเคฎเคฏ เคจเคนीं เค•เคฐ เคชाเคคे เค”เคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•े เค…เคญाเคต เคฎें เค…เคชเคจी เคญाเคทा เคฎें เคตिเค•ाเคธ เคจเคนीं เค•เคฐ เคชाเคคे । เคตिเคšाเคฐ เคช्เคฐเคงाเคจ เคเคตं เคตिเค•ाเคธเคถीเคฒ เคญाเคทा เคคो เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคนी เคตिเคถेเคทเคคा เคนै।

2. เคญाเคทा เคญाเคตाเคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคเคตं เคตिเคšाเคฐ- เคตिเคจिเคฎเคฏ เคนेเคคु เค•िเคธी เคธเคฎाเคœ เคฆ्เคตाเคฐा เคธ्เคตीเค•ृเคค เคง्เคตเคจि เคธंเค•ेเคคों เค•ा เคธเคฎूเคน เคนै - เคญाเคทा เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคฎเคจोเคญाเคตों เค•ो เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เคธे เคนुเคˆ เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ा เคตिเค•ाเคธ เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคจिเคฎเคฏ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคนोเคคा เคฐเคนเคคा เคนै। เคฏเคน เคญाเคตाเคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคเคตं เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคจिเคฎเคฏ เค•ा เคธाเคงเคจ เคนोเคคी เคนै। เคนเคฎ เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฏเคน เคญाเคตाเคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคเคตं เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคจिเคฎเคฏ เคง्เคตเคจि เคธंเค•ेเคคों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฏे เคง्เคตเคจि เคธंเค•ेเคค เคธเคฎाเคœ เคฆ्เคตाเคฐा เคตिเค•เคธिเคค เคเคตं เคธ्เคตीเค•ृเคค เคนोเคคे เคนैं।

3. เคญाเคทा เค”เคฐ เคตिเคšाเคฐ เคฎें เค…เคŸूเคŸ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคนोเคคा เคนै- เคฏूँ เคญाเคต เค”เคฐ เคตिเคšाเคฐों เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เคฎें เคฎเคจुเคท्เคฏ เคจे เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคง्เคตเคจि เคธंเค•ेเคคों (เคญाเคทा) เค•ा เคตिเค•ाเคธ เค•िเคฏा เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคฏเคน เคญी เคฌाเคค เคธเคค्เคฏ เคนै เค•ि เคœैเคธे-เคœैเคธे เคฎเคจुเคท्เคฏ เคญाเคทा เคธीเค–เคคा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคญाเคทा เคฎें เคตिเค•ाเคธ เคนोเคคा เคœाเคคा เคนै เคคैเคธे-เคคैเคธे เคตเคน เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคจे เค”เคฐ เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคจिเคฎเคฏ เค•เคฐเคจे เคฎें เคญी เคธเค•्เคทเคฎ เคนोเคคा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคญाเคทा เคเคตं เคตिเคšाเคฐों เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคเค• เคฆूเคธเคฐे เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै । เคธเคš เคฌाเคค เคคो เคฏเคน เคนै เค•ि เค•ि เคตिเคšाเคฐों เค•े เค…เคญाเคต เคฎें เคญाเคทा เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เคเคตं เคตिเค•ाเคธ เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคा เค”เคฐ เคญाเคทा เค•े เค…เคญाเคต เคฎें เคตिเคšाเคฐों เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เคเคตं เคตिเค•ाเคธ เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคा। เค‡เคจ เคฆोเคจों เคฎें เค…เคŸूเคŸ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคนोเคคा เคนै।

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคตिเคถेเคทเคคाเคं

  1. เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคธเคฐเคฒ เคญाเคทा เคนै। ...
  2. เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคฒเคšीเคฒी เคญाเคทा เคนै। ...
  3. เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคคीเคต्เคฐเคคा เคธे เคช्เคฐเคธाเคฐिเคค เคนोเคจे เคตाเคฒी เคญाเคทा เคนैं। ...
  4. เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค…เคชเคตाเคฆ เคฐเคนिเคค เคนै। ...
  5. เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคถเคฌ्เคฆเค•ोเคถ เค•ी เคงเคจी เคญाเคทा เคนै।

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा

1. เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคจिเคฏเคฎ เค•ा เคช्เคฐเคฎुเค– เคธाเคงเคจ เคนै- เคœिเคธ เคธ्เคตाเคญाเคตिเค•เคคा เคเคตं เคธเคนเคœเคคा เคธे เคนเคฎ เคฎाเคคृเคญाเคทा เคฎें เคตिเคšाเคฐों เค•ा เค†เคฆाเคจ-เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं, เค‰เคคเคจा เค•िเคธी เค…เคจ्เคฏ เคญाเคทा เค•ा เค…เคŸूเคŸ เคธंเคฌंเคง เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคœिเคคเคจा เค…เคงिเค• เคนเคฎ เคตिเคšाเคฐों เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคคे เคนैं, เค‰เคคเคจे เคนी เคจเคตीเคจ เคตिเคšाเคฐ เคนเคฎाเคฐे เคฎเคจ เคฎें เค‰เค เคคे เคฐเคนเคคे เคนैं। เคนเคฎ เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคนी เค‡เคจ เคตिเคšाเคฐों เค•ो เคชूเคฐ्เคฃเคคा เค•े เคธाเคฅ เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐों เค•े เคตिเคšाเคฐों เค•े เคญाเคต เค•े เค…เคฐ्เคฅ เค•ो เคชूเคฐ्เคฃเคคा เค•े เคธाเคฅ เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคคे เคนैं।

2. เคœ्เคžाเคจाเคฐ्เคœเคจ เค•ा เคช्เคฐเคฎुเค– เคธाเคงเคจ เคนै- เคฎाเคจเคต เคถ्เคฐเคตเคฃ เคเคตं เคชाเค เคจ เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฆेเคถ-เคตिเคฆेเคถ เค•ी เคธเคญी เคคเคฐเคน เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคถเคฌ्เคฆ เคญंเคกाเคฐ เค‰เคธเค•ी เคถैเคถाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เค‰เคธเค•े เคชाเคธ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฌเคข़เคคा เคนै। เคถเคฌ्เคฆ เคญंเคกाเคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคตเคน เค•िเคธी เคตिเคšाเคฐ เค•ो เคธुเคจเคคा เคนै เคฏा เค•िเคธी เคฐเคšเคจा เค•ो เคชเคข़เคคा เคนै เคคो เค‰เคธ เคตिเคšाเคฐ เค•ो เคตเคน เค…เคจाเคฏाเคธ เคนी เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐ เคฒेเคคा เคนै เค”เคฐ เคฏे เคตिเคšाเคฐ เค‰เคธเค•े เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เคเค•เคค्เคฐिเคค เคนोเคคे เคนुเค เค‰เคธเค•े เคœ्เคžाเคจ เค•ी เคตृเคฆ्เคงि เค•เคฐเคคे เคนैं। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें, เคฎाเคคृเคญाเคทा เคนी เคฌाเคฒเค• เค•े เคœ्เคžाเคจ เคตृเคฆ्เคงि เค•ा เคช्เคฐเคฎुเค– เคธाเคงเคจ เคนैं।

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เคฎเคนเคค्เคต

เคเค• เคญाเคทा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เค—เคฐ เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคตिเค•ाเคธ เคฏाเคค्เคฐा เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐें เคคो เคฏเคน เคเค• เคฒंเคฌी เค”เคฐ เคธเคคเคค เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคนै। เคเค• เคญाเคทा เค•े เคตिเค•ाเคธ เคฎें เค‰เคธ เคธเคฎाเคœ เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคนोเคคी เคนै เคœเคนाँ เคชเคฐ เคฏे เคฌोเคฒी เคœाเคคी เคนै। เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•े เคตिเค•ाเคธ เคฎें เคญी เคธเคฎाเคœ เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคฐเคนी เคนै; เค–ाเคธเค•เคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฐाเคœ्เคฏों เค•ी เคญूเคฎिเค•ा। เคญाเคฐเคค เค•ी เคช्เคฐाเคšीเคจ เคญाเคทा เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฐเคนी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธी เคญाเคทा เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•ाเคฒ เค–ंเคกों เคฎें เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคธ्เคตเคฐूเคชों เคฎें เคนुเค เคตिเคฏोเคœเคจ เคธे เคนिंเคฆी เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै।

เคธंเคธ्เค•ृเคค เคญाเคทा เคธे เคชाเคฒि, เคชाเคฒि เคธे เคช्เคฐाเค•ृเคค, เคช्เคฐाเค•ृเคค เคธे เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ, เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เคธे เค…เคตเคนเคŸ्เคŸ, เค…เคตเคนเคŸ्เคŸ เคธे เคชुเคฐाเคจी เคนिंเคฆी เค”เคฐ เคชुเคฐाเคจी เคนिंเคฆी เคธे เค†เคงुเคจिเค• เคนिंเคฆी เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै เคœिเคธे เค†เคœ เคนเคฎ เคฌोเคฒเคคे เคนै। เคนाเคฒांเค•ि เค‡เคธे เคฒेเค•เคฐ เคฎเคคเคญेเคฆ เคนै เค•ि เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เคธे เคนिंเคฆी เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै เคฏा เคชुเคฐाเคจी เคนिंเคฆी เคธे। เคฎเค—เคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจी เค‡เคธे เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เคธे เคนी เคตिเค•เคธिเคค เคนुเค† เคฎाเคจเคคे เคนै।

เค…เค—เคฐ เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•े เค•ाเคฒเค–ंเคก เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐें เคคो เคฏเคน เคคीเคจ เค•ाเคฒों เคฎें เคตिเค•เคธिเคค เคนुเคˆ- เคชเคนเคฒा เค•ाเคฒเค–ंเคก 1100 เคˆเคธ्เคตी - 1350 เคˆเคธ्เคตी เค•ा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै, เค‡เคธे เคช्เคฐाเคšीเคจ เคนिंเคฆी เค•ा เค•ाเคฒ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคฆूเคธเคฐा เค•ाเคฒเค–ंเคก เคฎเคง्เคฏ เค•ाเคฒ (1350 เคˆเคธ्เคตी - 1850 เคˆเคธ्เคตी) เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เค•ाเคฒ เคฎें เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคฌोเคฒिเคฏों เค…เคตเคงी เค”เคฐ เคฌ्เคฐเคœ เคฎें เคตिเคชुเคฒ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฐเคšा เค—เคฏा। เคคीเคธเคฐा เค•ाเคฒเค–ंเคก 1850 เคˆเคธ्เคตी เคธे เค…เคฌ เคคเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธे เค†เคงुเคจिเค• เค•ाเคฒ เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคฆी เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธ เค•ाเคฒ เคฎें เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช เคฌेเคนเคฆ เคคेเคœी เคธे เคฌเคฆเคฒा เคนै।

เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เค‡เคธ เค•ाเคฒ เคฎें เคนिंเคฆी เคœเคจ-เคœเคจ เค•ी เคญाเคทा เคฌเคจ เค—เคˆ। เคฏे เคตो เคฆौเคฐ เคฅा เคœเคฌ เค†เคœाเคฆी เค•ी เคฒเฅœाเคˆ เคฒเฅœी เคœा เคฐเคนी เคฅी เค”เคฐ เค‡เคธ เคฆौเคฐाเคจ เคนिंเคฆी เค•ा เคธंเคชเคฐ्เค• เคญाเคทा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคšเคฒเคจ เค–ूเคฌ เคฌเฅा। เคฏे เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เคนी เค…เคธเคฐ เคฅा เค•ि เค‰เคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคค เคนी เคจเคนीं เคฆเค•्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคธे เคญी เค†เคจे เคตाเคฒे เค†เคœाเคฆी เค•े เคจाเคฏเค•ों เคจे เค‡เคธे เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เค•े เคฐूเคช เคฎे เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•िเคฏे เคœाเคจे เค•ी เคชुเคฐเคœोเคฐ เคตเค•ाเคฒเคค เค•ी। เคนाเคฒांเค•ि เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ो เค†เคœ เคคเค• เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เค•ा เคฆเคฐ्เคœा เคจเคนीं เคฎिเคฒ เคธเค•ा เคนै।

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ

เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคญाเคทा เค•े เค…เคจेเค• เคญेเคฆ เคนोเคคे เคนैं। เค•िเคธी เคญी เคญाเคทा-เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคเค• เค“เคฐ เคญाเคทा-เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เค•्เคทेเคค्เคฐเค—เคค เคญिเคจ्เคจเคคाเค“ं เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เค…เคจेเค• เคญेเคฆ เคนोเคคे เคนैं (เคฏเคฅा – เคฌोเคฒी เค”เคฐ เคญाเคทा) เคคो เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคญिเคจ्เคจเคคाเค“ं เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคญाเคทा เค•ी เคตเคฐ्เค—เค—เคค เคฌोเคฒिเคฏाँ เคนोเคคी เคนैं। เคญाเคทा-เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค…เคฅเคตा เคญाเคทा-เคช्เคฐเค•ाเคฐ्เคฏ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคญी เคญाเคทा เค•े เค…เคจेเค• เคญेเคฆ เคนोเคคे เคนैं। (เคฏเคฅा- เคฎाเคจเค• เคญाเคทा, เค‰เคชเคฎाเคจเค• เคญाเคทा เค…เคฅเคตा เคถिเคท्เคŸेเคคเคฐ เคญाเคทा, เค…เคชเคญाเคทा, เคตिเคถिเคท्เคŸ เคตाเค—्เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•ी เคถैเคฒिเคฏाँ, เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคญाเคทा เค†เคฆि)। เคตिเคถिเคท्เคŸ เคช्เคฐเคฏोเคœเคจों เค•ी เคธिเคฆ्เคงि เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฏोเคœเคจเคฎूเคฒเค• เคญाเคทा เค•े เค…เคจेเค• เคฐूเคช เคนोเคคे เคนैं เคœिเคจเค•ी เคšเคฐ्เคšा เคฒेเค–เค• เคจे เคช्เคฐเค•ाเคฐ्เคฏाเคค्เคฎเค• เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เค•ी เคนै।1

เคœเคฌ เคญिเคจ्เคจ เคญाเคทाเค“ं เค•े เคฌोเคฒเคจे เคตाเคฒे เคเค• เคนी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เคคो เคญाเคทाเค“ं เค•े เคธंเคธเคฐ्เค— เคธे เคตिเคถिเคท्เคŸ เคญाเคทा เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคตिเค•เคธिเคค เคนो เคœाเคคे เคนैं। (เคฏเคฅा -เคชिเคœिเคจ, เค•्เคฐिเค“เคฒ)। เคญाเคทा เค•े เค…เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐूเคชों เค•े เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค—ुเคช्เคค เคญाเคทा เคเคตं เค•ृเคค्เคฐिเคฎ เคญाเคทा เค†เคฆि เคนैं।

เคเค• เคญाเคทा เค•ा เคœเคจ-เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เค•े เคตिเคตिเคง เคญेเคฆों เคเคตं เคฐूเคชों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคเค• เคญाเคทिเค• เค‡เค•ाเคˆ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคคा เคนै। เคตिเคตिเคง เคญाเคทिเค• เคญेเคฆों เค•े เคฎเคง्เคฏ เคธเคฎ्เคญाเคทเคฃ เค•ी เคธเคฎ्เคญाเคต्เคฏเคคा เคธे เคญाเคทिเค• เคเค•เคคा เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคนोเคคा เคนै। เคเค• เคญाเคทा เค•े เคธเคฎเคธ्เคค เคญाเคทिเค•-เคฐूเคช เคœिเคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคคे เคนैं เค‰เคธे เค‰เคธ เคญाเคทा เค•ा ‘เคญाเคทा-เค•्เคทेเคค्เคฐ’ เค•เคนเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• ‘เคญाเคทा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคญाเคทिเค• เคญिเคจ्เคจเคคाเคँ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนैं। เคฏเคนाँ เคฏเคน เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै เค•ि เคญाเคทा เค•ी เคญिเคจ्เคจเคคाเค“ं เค•ा เค†เคงाเคฐ เคช्เคฐाเคฏः เคตเคฐ्เคฃเค—เคค เคเคตं เคงเคฐ्เคฎเค—เคค เคจเคนीं เคนोเคคा। เคเค• เคตเคฐ्เคฃ เคฏा เคเค• เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคต्เคฏเค•्เคคि เคฏเคฆि เคญिเคจ्เคจ เคญाเคทा เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เคตे เคญिเคจ्เคจ เคญाเคทाเค“ं เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคนैं। เคนिเคจ्เคฆू เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เค†เคฆि เคธเคญी เคงเคฐ्เคฎाเคตเคฒเคฎ्เคฌी เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เคฎें เคคเคฎिเคฒ เคฌोเคฒเคคे เคนैं เคคเคฅा เค•ेเคฐเคฒ เคฎें เคฎเคฒเคฏाเคฒเคฎ। เค‡เคธเค•े เคตिเคชเคฐीเคค เคฏเคฆि เคฆो เคญिเคจ्เคจ เคตเคฐ्เคฃों เคฏा เคฆो เคงเคฐ्เคฎां เค•े เคต्เคฏเค•्เคคि เคเค• เคญाเคทा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เคฐเคนเคคे เคนैं เคคो เค‰เคจเค•े เคเค• เคนी เคญाเคทा เค•ो เคฌोเคฒเคจे เค•ी เคธเคฎ्เคญाเคตเคจाเคँ เค…เคงिเค• เคนोเคคी เคนैं। เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ, เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ, เคตैเคถ्เคต เค†เคฆि เคธเคญा เคตเคฐ्เคฃों เค•े เคต्เคฏเค•्เคคि เคนिเคจ्เคฆी เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฏเคน เคฌाเคค เค…เคตเคถ्เคฏ เคนै เค•ि เคตिเคถिเคท्เคŸ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคตเคฐ्เคฃ เคฏा เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคญाเคทा เคฎें เคฌोเคฒीเค—เคค เค…เคฅเคตा เคถैเคฒเค—เคค เคช्เคฐเคญेเคฆ เคนो เคœाเคคे เคนैं।

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ

เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆ เค•ी เค‰เคค्เคชเคคि 'เคธिเคจ्เคงु' เคธे เคœुเคกी เคนै। 'เคธिเคจ्เคงु' 'เคธिंเคง' เคจเคฆी เค•ो เค•เคนเคคे เคนै। เคธिเคจ्เคงु เคจเคฆी เค•े เค†เคธ-เคชाเคธ เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธिเคจ्เคงु เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै। เคธंเคธ्เค•ृเคค เคถเคฌ्เคฆ 'เคธिเคจ्เคงु' เคˆเคฐाเคจिเคฏों เค•े เคธเคฎ्เคชเคฐ्เค• เคฎें เค†เค•เคฐ เคนिเคจ्เคฆू เคฏा เคนिंเคฆ เคนो เค—เคฏा। เคˆเคฐाเคจिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคš्เคšाเคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เค เค‡เคธ เคนिंเคฆ เคถเคฌ्เคฆ เคฎें เคˆเคฐाเคจी เคญाเคทा เค•ा 'เคเค•' เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฒเค—เคจे เคธे 'เคนिเคจ्เคฆीเค•' เคถเคฌ्เคฆ เคฌเคจा เคนै เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै 'เคนिंเคฆ เค•ा'। เคฏूเคจाเคจी เคถเคฌ्เคฆ 'เค‡ंเคกिเค•ा' เคฏा เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคถเคฌ्เคฆ 'เค‡ंเคกिเคฏा' เค‡เคธी 'เคนिเคจ्เคฆीเค•' เค•े เคนी เคตिเค•เคธिเคค เคฐूเคช เคนै।

เคนिंเคฆी เค•ा เคธाเคนिเคค्เคฏ 1000 เคˆเคธเคตी เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเคธे เคชूเคฐ्เคต เคช्เคฐाเคช्เคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เคฎें เคนै เค‡เคธे เคนिंเคฆी เค•ी เคชूเคฐ्เคต เคชीเค िเค•ा เคฎाเคจा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค†เคงुเคจिเค• เคญाเคทाเค“ं เค•ा เคœเคจ्เคฎ เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฐूเคชों เคธे เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนुเค† เคนै :

เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ - เค†เคงुเคจिเค• เคญाเคทाเคं
เคถौเคฐเคธेเคจी - เคชเคถ्เคšिเคฎी เคนिंเคฆी, เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी, เคชเคนाเคก़ी , เค—ुเคœเคฐाเคคी
เคชैเคถाเคšी - เคฒเคนंเคฆा, เคชंเคœाเคฌी
เคฌ्เคฐाเคšเคก - เคธिंเคงी
เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐी - เคฎเคฐाเค ी
เคฎเค—เคงी - เคฌिเคนाเคฐी, เคฌंเค—เคฒा, เค‰เคก़‍िเคฏा, เค…เคธเคฎिเคฏा

เคชเคถ्เคšिเคฎी เคนिंเคฆी - เค–เคก़ी เคฌोเคฒी เคฏा เค•ौเคฐเคตी, เคฌ्เคฐिเคœ, เคนเคฐिเคฏाเคฃเคตी, เคฌुเคจ्เคฆेเคฒ, เค•เคจ्เคจौเคœी
เคชूเคฐ्เคตी เคนिंเคฆी - เค…เคตเคงी, เคฌเค˜ेเคฒी, เค›เคค्เคคीเคธเค—เฅी
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी - เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी (เคฎाเคฐเคตाเคก़ी) เคชूเคฐ्เคตी เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी
เคชเคนाเฅœी - เคชเคถ्เคšिเคฎी เคชเคนाเฅœी, เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคคी เคชเคนाเฅœी (เค•ुเคฎाเคŠंเคจी-เค—เคข़เคตाเคฒी)
เคฌिเคนाเคฐी - เคญोเคœเคชुเคฐी, เคฎाเค—เคงी, เคฎैเคฅिเคฒी

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เคจिเคฏเคฎ

เค…ँเค—्เคฐेเคœी เคธे เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคจे เค•े เคชเคนเคฒे เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค•ुเค› เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคจिเคฏเคฎों เคธे เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคชเคฐिเคšिเคค เคนो เคœाเคจा เคšाเคนिเค। เคซिเคฐ เค‡เคจเค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคนिเคจ्เคฆी-เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ी เคจिเคถ्เคšिเคค เคฐीเคคि เคฌเคคाเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนीं เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि เคถเคฌ्เคฆों เค•ी เคคเคฐเคน เคตाเค•्เคฏों เค•ी เคฐเคšเคจा เคญी เค…เคจเคจ्เคค เคนोเคคी เคนैं। เคฒेเค•िเคจ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฌाเคคों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค– เค•เคฐ เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนैं :-

(1) เค…ँเค—्เคฐेเคœी เคธे เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เค•ी เคชเคฆ-เคธंเค˜เคŸเคจा เคคเคฅा เคตाเค•्เคฏ-เคฐเคšเคจा เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•เคฐเคจी เคšाเคนिเค। เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคชเคนเคฒे เค•เคฐ्เคค्เคคा, เคซिเคฐ เค•เคฐ्เคฎ เค”เคฐ เค…เคจ्เคค เคฎें เค•्เคฐिเคฏा-เคชเคฆ เค†เคคे เคนैं; เคœैเคธे-

An ideal student prepares his daily lessons .
เค‡เคธเค•ा เค…เคจुเคตाเคฆ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนोเค—ा- 'เค†เคฆเคฐ्เคถ เค›ाเคค्เคฐ (เค•เคฐ्เคค्เคคा) เค…เคชเคจे เคฆैเคจिเค• เคชाเค  (เค•เคฐ्เคฎ) เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคा เคนै (เค•्เคฐिเคฏा)।' เค…ँเค—्เคฐेเคœी เค•ी เคตाเค•्เคฏ-เคฐเคšเคจा เคฎें เคชเคนเคฒे เค•เคฐ्เคค्เคคा, เคซिเคฐ เค•्เคฐिเคฏा เค”เคฐ เค…เคจ्เคค เคฎें เค•เคฐ्เคฎ-เคชเคฆ เค†เคคे เคนैं। เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคฆो เคญाเคทाเค“ं เค•ी เคตाเค•्เคฏ-เคฐเคšเคจा เค•े เค‡เคธ เค…เคจ्เคคเคฐ เค•ो เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคธ्เคฎเคฐเคฃ เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค।

(2) เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคฎूเคฒ เคญाเคทा เคฎें เค†เคฏे เคเค•ाเคง เคถเคฌ्เคฆ เค•ो เค›ोเฅœा เคญी เคœा เคธเค•เคคा เคนैं। เคเคธा เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคฏเคน เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค เค•ि เคฎूเคฒ เคตाเค•्เคฏ เค•ा เคชूเคฐा เค…เคฐ्เคฅ เคตिเค•ृเคค เคจ เคนोเคจे เคชाเคฏे। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃाเคฐ्เคฅ,

There lived a saint, named Tukaram .
It is raining .
It was 6 o'clock in the morning .

(3) เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคाเคจुเคธाเคฐ เค…เคจूเคฆिเคค เคตाเค•्เคฏ-เคตिเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเค•ाเคง เคจเคฏे เคถเคฌ्เคฆ เค…เคฒเค— เคธे เคœोเฅœे เคญी เคœा เคธเค•เคคे เคนैं। เค‡เคธเคธे เคตाเค•्เคฏ-เคฐเคšเคจा เคฎें เคช्เคฐเคตाเคน เค† เคœाเคคा เคนैं เค”เคฐ เคตाเค•्เคฏ เคœाเคจเคฆाเคฐ เคนो เคœाเคคा เคนैं। เคฒेเค•िเคจ เค…เคชเคจी เค“เคฐ เคธे เคจเคฏे เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เค…เคงिเค•-เคธे-เค…เคงिเค• เคธाเคตเคงाเคจ เคฐเคนเคจा เคšाเคนिเค।

เคเคธा เคจ เคนो เค•ि เค…เคจाเคตเคถ्เคฏเค• เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนो เคœाเคฏ, เคœैเคธे- What are you about ? เค•ा เค…เคจुเคตाเคฆ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนोเค—ा- 'เค†เคช เค•िเคธ เค‰เคงेเฅœเคฌुเคจ เคฎें เคนैं ?' เคฏा, 'เค†เคช เค•िเคธ เคšเค•्เค•เคฐ เคฎें เคนैं ?' เคฏा 'เค†เคช เค•िเคธ เคธोเคš เคฎें เคชเฅœे เคนैं ?' เคฏा, 'เค†เคช เค•िเคธ เคฌाเคค เคฎें เคฒเค—े เคนैं ?' เค…ँเค—्เคฐेเคœी เค•े เคเค• เคตाเค•्เคฏ เค•ा เค…เคจुเคตाเคฆ เคช्เคฐเคธंเค—ाเคจुเคธाเคฐ เค‡เคจ เคตाเค•्เคฏों เคฎें เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนैं।

(4) เค•เคญी-เค•เคญी เคเคธे เค…เคตเคธเคฐ เค”เคฐ เคธ्เคฅเคฒ เคญी เค†เคคे เคนैं เคœเคฌ เค•ि เค…ँเค—्เคฐेเคœी เค•े เค•เคˆ เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เค…เคจुเคตाเคฆ เคนिเคจ्เคฆी เค•े เคเค• เคนी เคถเคฌ्เคฆ เคฆ्เคตाเคฐा เคนो เคธเค•เคคा เคนैं; เคœैเคธे-

I am at loss to determine what to do .
He is the black-sheep of our family .
He had an apology for a meal .
The old man is at the point of death .

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•े เคฒाเคญ

เคนिंเคฆी เคธे เคนเคฎ เคธाเคฐे เคญाเคฐเคค เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคธे เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं। เคนเคฎें เคญाเคฐเคค เค•े เคธเคญी เคช्เคฐांเคคों เคธे เคฏเคน เคญाเคทा เคœुเคกाเคคी เคนै। เคฏเคน เคญाเคทा เคนเคฎें เคเค•เคคा เค•े เคธूเคค्เคฐ เคฎें เคฌाँเคงเคคी เคนै।। เคฎीเคกिเคฏा, เคซिเคฒ्เคฎ เค‰เคฆ्เคฏोเค—, เคฌैंเค• เค†เคฆि เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคนिंเคฆी เค•ी เค‰เคชเคฏोเค—िเคคा เคฌเคข़เคคी เคœा เคฐเคนी เคนै। เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคธे เค•เคˆ เคฐोเคœ़เค—ाเคฐ เคนเคฎें เคฎिเคฒเคคे เคนैं। เคนिंเคฆी เคธे เค…เคชเคจे เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคˆ เคตेเคฌเคธाเค‡เคŸ เคธेเคตा เคฎें เคคเคค्เคชเคฐ เคนैं। เคนเคฎ เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคธे เค…เคชเคจे เค‰เคœ्เคœ्เคตเคฒ เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।

เคช्เคฐाเคšीเคจ เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคœाเคจเค•ाเคฐी

เคคเคฆुเคชเคฐाเคจ्เคค เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เค•ा เคตเคฐ्เค—ीเค•เคฐเคฃ เคฒौเค•िเค• เคธंเคธ्เค•ृเคค เคต เคชเคนเคฒी เคช्เคฐाเค•ृเคค เคฎें, เคคเคค्เคชเคถ्เคšाเคค เคฒौเค•िเค• เคธंเคธ्เค•ृเคค เคต เคชเคนเคฒी เคช्เคฐाเค•ृเคค เค•े เคธंเค—เคฎ เคธे เคฆूเคธเคฐी เคช्เคฐाเค•ृเคค เค…เคฅเคตा เคชाเคฒी, เคฆूเคธเคฐी เคช्เคฐाเค•ृเคค เค…เคฅเคตा เคชाเคฒी เคธे เคถौเคฐเคธेเคจी, เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคฎाเค—เคงी เคเคตं เคฎाเค—เคงी เคจिเค•เคฒीं เคœिเคจเคฎें เคธे เคถौเคฐเคธेเคจी เคธे เค•्เคฐเคฎเคทः เคจाเค—เคฐ เค…เคชเคญ्เคฐंเคท เคต เคชเคถ्เคšिเคฎी เคนिเคจ्เคฆी เคฌเคจी เคเคตं เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคฎाเค—เคงी เคธे เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคฎाเค—เคงी เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เคฌเคจी เคซिเคฐ เคชเคถ्เคšिเคฎी เคนिเคจ्เคฆी เคเคตं เคชूเคฐ्เคตी เคนिเคจ्เคฆी เคธे เคธเคฎाเค—เคฎ เคธे เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคนिเคจ्เคฆी (เคเคตं เคนिเคจ्เคฆुเคธ्เคคाเคจी) เคœเคจ्เคฎी।

เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคนोเคคा เคนै

เคนिंเคฆी เคชเคŸ्เคŸी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै, เค‰เคค्เคคเคฐी, เคฎเคง्เคฏ, เคชूเคฐ्เคตी เค”เคฐ เคชเคถ्เคšिเคฎी เคญाเคฐเคค เค•े เค•ुเค› เคนिเคธ्เคธों เค•ो เคถाเคฎिเคฒ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा เคเค• เคญाเคทाเคˆ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนै เคœเคนां เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เค‡ंเคกो-เค†เคฐ्เคฏเคจ เคญाเคทाเค“ं เค•ो 'เคนिंเคฆी' เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคคเคนเคค เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै (เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœเคจเค—เคฃเคจा เคฆ्เคตाเคฐा) เคฌोเคฒी เคœाเคจे।[1][2][3][4][5] เคนिंเคฆी เคฌेเคฒ्เคŸ เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคญी-เค•เคญी เคจौ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฐाเคœ्เคฏों เค•ो เคธंเคฆเคฐ्เคญिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคญी เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคœिเคจเค•ी เค†เคงिเค•ाเคฐिเค• เคญाเคทा เคนिंเคฆी เคนै, เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคฌिเคนाเคฐ, เค›เคค्เคคीเคธเค—เคข़, เคนเคฐिเคฏाเคฃा, เคाเคฐเค–ंเคก, เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ, เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ, เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ, เคนिเคฎाเคšเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ, เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค”เคฐ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคถाเคธिเคค เคช्เคฐเคฆेเคถ เคšंเคกीเค—เคข़ เค”เคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคฐाเคœเคงाเคจी เคฆिเคฒ्เคฒी เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ।

เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เค…เคจेเค• เคฌोเคฒिเคฏाँ เค•ा (เค‰เคชเคญाเคทाเคँ) เคนै เคœिเคจเคฎें เค…เคตเคงीเคฌ्เคฐเคœเคญाเคทाเค•เคจ्เคจौเคœीเคฌुंเคฆेเคฒीเคฌเค˜ेเคฒीเคนเคก़ौเคคी,เคญोเคœเคชुเคฐीเคนเคฐเคฏाเคฃเคตीเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจीเค›เคค्เคคीเคธเค—เคข़ीเคฎाเคฒเคตीเคจाเค—เคชुเคฐीเค–ोเคฐเค ाเคชंเคšเคชเคฐเค—เคจिเคฏाเค•ुเคฎाเค‰ँเคจीเคฎเค—เคนी, เคฎेเคตाเคคी เค†เคฆि เคช्เคฐเคฎुเค– เคนैं। เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ुเค› เคฎें เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เค‰เคš्เคš เคถ्เคฐेเคฃी เค•े เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เคฐเคšเคจा เคนुเคˆ เคนै। เคเคธी เคฌोเคฒिเคฏों เคฎें เคฌ्เคฐเคœเคญाเคทा เค”เคฐ เค…เคตเคงी เคช्เคฐเคฎुเค– เคนैं। เคฏเคน เคฌोเคฒिเคฏाँ เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เคตिเคตिเคงเคคा เคนैं เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคถเค•्เคคि เคญी। เคตे เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เคœเคก़ों เค•ो เค—เคนเคฐा เคฌเคจाเคคी เคนैं। เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เคฌोเคฒिเคฏाँ เค”เคฐ เค‰เคจ เคฌोเคฒिเคฏों เค•ी เค‰เคชเคฌोเคฒिเคฏाँ เคนैं เคœो เคจ เค•ेเคตเคฒ เค…เคชเคจे เคฎें เคเค• เคฌเคก़ी เคชเคฐंเคชเคฐा, เค‡เคคिเคนाเคธเคธเคญ्เคฏเคคा เค•ो เคธเคฎेเคŸे เคนुเค เคนैं เคตเคฐเคจ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคธंเค—्เคฐाเคฎ, เคœเคจเคธंเค˜เคฐ्เคท, เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค•े เคฌाเคœाเคฐเคตाเคฆ เค•े เค–िเคฒाเคซ เคญी เค‰เคธเค•ा เคฐเคšเคจा เคธंเคธाเคฐ เคธเคšेเคค เคนै।

เคฎोเคŸे เคคौเคฐ เคชเคฐ เคนिเคจ्เคฆ (เคญाเคฐเคค) เค•ी เค•िเคธी เคญाเคทा เค•ो 'เคนिเคจ्เคฆी' เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคญाเคฐเคค เคฎें เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคถाเคธเคจ เค•े เคชूเคฐ्เคต เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค‡เคธी เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เคชเคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจเค•ाเคฒ เคฎें เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เค‡เคธเค•ा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค‰เคธ เคตिเคธ्เคคृเคค เคญूเค–ंเคก เค•ी เคญाเคทा เค•े เคฒिเค เคนोเคคा เคนै เคœो เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎें เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ, เค‰เคค्เคคเคฐ เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎें เค…ंเคฌाเคฒा, เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เคถिเคฎเคฒा, เคชूเคฐ्เคต เคฎें เคจเคตाเคกा, เคฆเค•्เคทिเคฃ เคชूเคฐ्เคต เคฎें เคฐाเคฏเคชुเคฐ เคคเคฅा เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎें เค–ंเคกเคตा เคคเค• เคซैเคฒी เคนुเคˆ เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เค•े เคฎुเค–्เคฏ เคฆो เคญेเคฆ เคนैं - เคชเคถ्เคšिเคฎी เคนिंเคฆी เคคเคฅा เคชूเคฐ्เคตी เคนिंเคฆी

เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा

เคนिंเคฆी เคนเคฎाเคฐी เคฎाเคคृเคญाเคทा เคนै। เค‡เคจ เคฆिเคจों เคนिंเคฆी เค•ो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนเคจ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเคฏोเคœเคจ เค•िเค เคœा เคฐเคนे เคนैं। เคช्เคฐเค•เคฒ्เคช เคšเคฒाเค เคœा เคฐเคนे เคนै। เค…เค—เคฒे เคธเคช्เคคाเคน เคนिंเคฆी เคฆिเคตเคธ เค•ा เคญी เค†เคฏोเคœเคจ เค•िเคฏा เคœाเคเค—ा, เค•िंเคคु เคช्เคฐเคถ्เคจ เค‰เค เคคा เคนै เค•ि เค•्เคฏा เคฏे เคธเคญी เค‰เคชाเคฏ เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคนैं। เคนเคฎें เคธ्เคตเคฏं เคธे เคฏเคน เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा เค•ि เคตिเคถ्เคต เค•ी เค‡เคคเคจी เคชुเคฐाเคจी, เคธเคฎृเคฆ्เคง เคธाเคนिเคค्เคฏ เคตाเคฒी เค”เคฐ เค‡เคธ เคงเคฐा เคชเคฐ เค‡เคคเคจे เคฒोเค—ों เคฆ्เคตाเคฐा เคฌोเคฒी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคญाเคทा เค•ो เค•्เคฏा เคเคธे เค‰เคชाเคฏों เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนै? เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคญाเคทा เค•िเคธी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ा เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคฌिंเคฆू เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธ เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคธे เคนिंเคฆी เค”เคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ा เคเค• เค…เคŸूเคŸ เคธंเคฌंเคง เคนै। เคฏเคฆि เคนเคฎ เค‡เคธ เคธंเคฌंเคง เค•ो เค”เคฐ เคธเคถเค•्เคค เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคคो เคนเคฎें เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ी เคฎเคนเคค्เคคा เคธเคฎเคเคจी เคนी เคนोเค—ी। เค‰เคธเค•े เคฎเคนเคค्เคต เค•ो เคธเคฎเคเค•เคฐ เคนी เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคธเคญ्เคฏเคคा เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เคธाเคฅ เคจ्เคฏाเคฏ เค•เคฐเคจे เคฎें เคญी เคธเค•्เคทเคฎ เคนो เคธเค•ेंเค—े।

เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฎाเคคृเคญाเคทा เคฎाเคค्เคฐ เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคฏा เคธंเคšाเคฐ เค•ा เคนी เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคจเคนीं, เค…เคชिเคคु เคนเคฎाเคฐी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ाเคฐों เค•ी เคธंเคตाเคนिเค•ा เคญी เคนै। เคฎाเคคृเคญाเคทा เคฎें เคนी เคต्เคฏเค•्เคคि เคœ्เคžाเคจ เค•ो เค‰เคธเค•े เค†เคฆเคฐ्เคถ เคฐूเคช เคฎें เค†เคค्เคฎเคธाเคค เค•เคฐ เคชाเคคा เคนै। เคญाเคทा เคธे เคนी เคธเคญ्เคฏเคคा เคเคตं เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคชुเคท्เคชिเคค-เคชเคฒ्เคฒเคตिเคค เค”เคฐ เคธुเคตाเคธिเคค เคนोเคคी เคนैं। เคฏเคน เคตिเคกंเคฌเคจा เคนी เคนै เค•ि เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคธाเคค เคฆเคถเค• เคฌाเคฆ เคญी เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เค•ो เค‰เคธเค•े เคฏเคฅोเคšिเคค เคธ्เคคเคฐ เคคเค• เคจเคนीं เคชเคนुंเคšा เคชाเค เคนैं। เคฏเคฆि เคนเคฎें เคตिเคถ्เคต เค—ुเคฐु เค•े เคชเคฆ เคชเคฐ เคชुเคจ: เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคนोเคจा เคนै เคคो เคฏเคน เค…เคชเคจी เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ो เคธเคฎुเคšिเคค เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฆिเค เคฌिเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนीं। เคเคธे เคฎें เค†เคœ เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนै เค•ि เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ो เคต्เคฏाเคชเค• เคฐूเคช เคธे เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคฎें เคฒाเคं। เคนเคฎ เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ी เคถเค•्เคคि เค•ो เคชเคนเคšाเคจें। เคญाเคฐเคค เค•ो เค…เค—เคฐ เคเค• เคธूเคค्เคฐ เคฎें เคฌांเคงเคจा เคนै เคคो เคนเคฎें เค…เคชเคจी เคฎाเคคृเคญाเคทा เค•ो เค‰เคšिเคค เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฆेเคจा เคนोเค—ा। เค…เคชเคจी เคฎाเคคृเคญाเคทा เคชเคฐ เคนเคฎें เค—เคฐ्เคต เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि เค•เคฐเคจी เคนोเค—ी।

เคธเคฎाเคธ เคเคตं เคตाเค•्เคฏ เคฐเคšเคจा

เคฆो เคฏा เคฆो เคธे เค…เคงिเค• เคถเคฌ्เคฆों เค•े เคฏोเค— เคธे เคจเคตीเคจ เคถเคฌ्เคฆ เคฌเคจाเคจे เค•ी เคตिเคงि (เค•्เคฐिเคฏा) เค•ो เคธเคฎाเคธ เค•เคนเคคे เคนैं। เค‡เคธ เคตिเคงि เคธे เคฌเคจे เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคธเคฎเคธ्เคค-เคชเคฆ เค•เคนเคคे เคนैं। เคœเคฌ เคธเคฎเคธ्เคค-เคชเคฆों เค•ो เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคคो เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคธเคฎाเคธ-เคตिเค—्เคฐเคน เค•เคนเคคे เคนैं।

เคธเคฎाเคธ เคฐเคšเคจा เคฎें เค•เคญी เคชूเคฐ्เคต-เคชเคฆ เค”เคฐ เค•เคญी เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชเคฆ เคฏा เคฆोเคจों เคนी เคชเคฆ เคช्เคฐเคงाเคจ เคนोเคคे เคนैं

เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคธเคฎाเคธ เค•े เค›ः เคญेเคฆ เคนोเคคे เคนै-

  1. เค…เคต्เคฏเคฏी เคญाเคต เคธเคฎाเคธ
  2. เคคเคค्เคชुเคฐुเคท เคธเคฎाเคธ
  3. เคฆ्เคตिเค—ु เคธเคฎाเคธ
  4. เคฆ्เคตเคจ्เคฆ्เคต เคธเคฎाเคธ
  5. เค•เคฐ्เคฎเคงाเคฐเคฏ เคธเคฎाเคธ
  6. เคฌเคนुเคฌ्เคฐीเคนि เคธเคฎाเคธ

เคตเคน เคถเคฌ्เคฆ เคธเคฎूเคน เคœिเคธเคธे เคชूเคฐी เคฌाเคค เคธเคฎเค เคฎें เค† เคœाเคฏे, ‘เคตाเค•्เคฏ’ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।

  • เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคตिเคšाเคฐ เค•ो เคชूเคฐ्เคฃเคคा เคธे เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจेเคตाเคฒी เคเค• เค•्เคฐिเคฏा เคธे เคฏुเค•्เคค เคชเคฆ-เคธเคฎूเคน เค•ो ‘เคตाเค•्เคฏ’ เค•เคนเคคे เคนैं।
  • เคธเคฐเคฒ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคธाเคฐ्เคฅเค• เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅिเคค เคธเคฎूเคน เคœिเคธเคธे เค…เคชेเค•्เคทिเคค เค…เคฐ्เคฅ เคช्เคฐเค•เคŸ เคนो, เคตाเค•्เคฏ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।

เคœैเคธे- เคตिเคœเคฏ เค–ेเคฒ เคฐเคนा เคนै, เคฌाเคฒिเค•ा เคจाเคš เคฐเคนी เคนै।

เคตाเค•्เคฏ เค•े เคญाเค—

เคตाเค•्เคฏ เค•े เคฆो เคญेเคฆ เคนोเคคे เคนै-

(i) เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ (Subject)

(ii) เคตिเคฆ्เคฏेเคฏ (Predicate)

 

(i) เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ (Subject) :- เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคœिเคธเค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เค•ुเค› เค•เคนा เคœाเคฏे เค‰เคธे เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•เคนเคคे เคนैं।

เคธเคฐเคฒ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคœिเคธเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค•ुเค› เคฌเคคाเคฏा เคœाเคคा เคนै, เค‰เคธे เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•เคนเคคे เคนैं।

เคœैเคธे- เคชूเคจเคฎ เค•िเคคाเคฌ เคชเคข़เคคी เคนै।

เคธเคšिเคจ เคฆौเคก़เคคा เคนै।

เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•े เคญाเค—

เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•े เคฆो เคญाเค— เคนोเคคे เคนै-

(i) เค•เคฐ्เคคा

(ii) เค•เคฐ्เคคा เค•ा เคตिเคถेเคทเคฃ เคฏा เค•เคฐ्เคคा เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคถเคฌ्เคฆ

เคฎुเคนाเคตเคฐे เค”เคฐ เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏां


เค…ंเค—्เคฐेเฅ›ी เคฎें เคฎुเคนाเคตเคฐों เค•ो Proverbs เค•เคนเคคे เคนैं เค”เคฐ เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏों เค•ो Idioms เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคฎुเคนाเคตเคฐे เค”เคฐ เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคจा เค”เคฐ เค‰เคจเค•ा เค ीเค•-เค ीเค• เค…เคฐ्เคฅ เคธเคฎเคเคจा เคฌเคก़ा เค•เค िเคจ เคนै, เคœोเค•ि เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคนी เคธीเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।
เคฎुเคนाเคตเคฐे: เคฎुเคนाเคตเคฐों เคเคตं เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคญाเคทा เค•ी เคธुंเคฆเคฐ เคฐเคšเคจा เคนेเคคु เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค…เคชเคจे เคธाเคงाเคฐเคฃ เค…เคฐ्เคฅ เค•ो เค›ोเฅœ เค•เคฐ เคตिเคถेเคท เค…เคฐ्เคฅ เค•ो เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคตाเค•्เคฏांเคถ เค•ो เคฎुเคนाเคตเคฐा เค•เคนเคคे เคนैं। เคฎुเคนाเคตเคฐा เค…เคฐเคฌी เคญाเคทा เค•ा เคถเคฌ्เคฆ เคนै ,เคœिเคธเค•ा เคถाเคฌ्เคฆिเค• เค…เคฐ्เคฅ เคนै ‘เค…เคญ्เคฏाเคธ’ । เคฎुเคนाเคตเคฐा เคชूเคฐ्เคฃ เคตाเค•्เคฏ เคจเคนीं เคนोเคคा เคนै, เค‡เคธीเคฒिเค เค‡เคธเค•ा เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเคฏोเค— เคจเคนीं เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏाँ: เคธाเคงाเคฐเคฃเคคเคฏा เคฒोเค• เคฎें เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เค‰เค•्เคคिเคฏों เค•ो เคฒोเค•ोเค•्เคคि เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। ‘เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏों’ เค•ो ‘เค•เคนाเคตเคคों’ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏाँ เค…ंเคคเคฐ्เค•เคฅाเค“ं เคธे เคญी เคธंเคฌंเคง เคฐเค–เคคी เคนैं। เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏाँ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคตाเค•्เคฏ เคนोเคคी เคนैं, เคœिเคจเคฎें เคเค• เคชूเคฐा เคญाเคต เค›िเคชा เคฐเคนเคคा เคนै।

เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏाँ

  • เค…เค•्เคฒ เคฌเฅœी เคฏा เคญैंเคธ- เคถाเคฐीเคฐिเค• เคถเค•्เคคि เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคฌुเคฆ्เคงि เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เค…เคงिเค• เคนोเคคा เคนै |
  • เค…เค•्เคฒ เค•े เคชीเค›े เคฒเคŸ्เค  เคฒिเค เคซिเคฐเคจा- เคธเคฆा เคฎूเคฐ्เค–เคคाเคชूเคฐ्เคฃ เคฌाเคคें เคฏा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคจा।
  • เค…เคงเคœเคฒ เค—เค—เคฐी เค›เคฒเค•เคค เคœाเค- เคฅोเฅœा เคนोเคจे เคชเคฐ เค…เคงिเค• เคฆिเค–ाเคตा เค•เคฐเคจा।
  • เค…เคชเคจा เคนाเคฅ เคœเค—เคจ्เคจाเคฅ- เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคต्เคฏเค•्เคคि เคœिเคธเค•े เค•ाเคฎ เคฎें เค•ोเคˆ เคฆเค–เคฒ เคจ เคฆें ।

เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅी เคคเคฅा เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เคถเคฌ्เคฆ

เคชเคฐ्เคฏाเคฏ' เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เค†เคถเคฏ เคนोเคคा เคนै 'เคตैเคธा เคนी' เคฏा 'เค‰เคธी เคคเคฐเคน เค•ा'। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค…เคฐ्เคฅ เคฆेเค–ें เคคो 'เคชเคฐ्เคฏाเคฏ' เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคฎाเคฏเคจा 'เคธเคฎाเคจ เค…เคฐ्เคฅ เคตाเคฒा' เคนोเคคा เคนै। เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคธंเคฌंเคง เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคเคธे เคถเคฌ्เคฆ เคœो เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เค•िเคธी เคเค• เคนी เคตเคธ्เคคु, เคฌाเคค (เคตिเคšाเคฐ) เคฏा เคญाเคต เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคคे เคนों เคตे เค†เคชเคธ เคฎें เคเค• เคฆूเคธเคฐे เค•े เคชเคฐ्เคฏाเคฏ เคนोเคคे เคนैं।
เคชเคฐ्เคฏाเคฏ เค•ा เคฆूเคธเคฐा เค…เคฐ्เคฅ 'เค•्เคฐเคฎ' เคฏा 'เคธिเคฒเคธिเคฒा' เคนोเคคा เคนै। เค…เคคः เคญाเคทा เคฎें เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคช्เคฐเค•ाเคฐों เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो เคเคธे เคถเคฌ्เคฆ เคœो เคเค• เคนी เค…เคฐ्เคฅ เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•्เคฐเคฎเคถः เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนो, เคตे เคธเคญी เคถเคฌ्เคฆ เค†เคชเคธ เคฎें 'เคชเคฐ्เคฏाเคฏ' เคนोเคคे เคนैं।

เคตाเคšी - 'เคตाเคšी' เคถเคฌ्เคฆ 'เคตाเคšเค•' เคธे เคฌเคจा เคนै। เคตैเคธे เคคो 'เคตाเคšเค•' เคถเคฌ्เคฆ เค•े เค•เคˆ เค…เคฐ्เคฅ เคนैं เคœैเคธे - เค•เคนเคจे เคตाเคฒा, เคฌोเคฒเคจे เคตाเคฒा, เคฌเคคाเคจे เคตाเคฒा, เคธूเคšเค•, เคฌोเคงเค•, เคชเคข़เค•เคฐ เคธुเคจाเคจे เคตाเคฒा เค‡เคค्เคฏाเคฆि। เค•िंเคคु 'เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी' เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฌाเคค เค•เคฐें เคคो 'เคตाเคšเค•' เค•ा เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค…เคฐ्เคฅ 'เคฌोเคง เค•เคฐाเคจे เคตाเคฒा''เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคจे เคตाเคฒा' เคฏा เค…เคฐ्เคฅ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा' เคนोเคคा เคนै। เคตाเคšเค• เคถเคฌ्เคฆ เค•े เค…ंเคค เคฎें เคฒเค—े เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ 'เค…เค•' เค•ो เคนเคŸाเค•เคฐ 'เคˆ' เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฒเค—ा เคฆेเคจे เคธे 'เคตाเคšी' เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै, เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคญी 'เคฌोเคง เค•เคฐाเคจे เคตाเคฒा' เคฏा เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคจे เคตाเคฒा เคนोเคคा เคนै।

เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เคเคตं เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅी เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เค…ंเคคเคฐ

เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी - เคœैเคธा เค•ि เคŠเคชเคฐ เค•े เคตเคฐ्เคฃเคจ เคธे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै। เคเคธे เคถเคฌ्เคฆ เคธเคฎूเคน เคœो เค•िเคธी เคเค• เคนी เคฌाเคค, เคตเคธ्เคคु เคฏा เคญाเคต เค•े เค…เคฐ्เคฅ เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคคे เคนैं, เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं।
เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค - เค˜ोเคŸเค•, เคฌाเคœी, เคนเคฏ, เคคुเคฐंเค—, เคฆเคงिเค•ा, เคธैंเคงเคต, เค…เคถ्เคต, เคฐเคตिเคชुเคค्เคฐ, เคธเคฐ्เคคा เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคฏเคน เคธเคฎूเคน 'เค˜ोเฅœा' เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนुเค เคนैं। เค…เคคः เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคธเคญी เคถเคฌ्เคฆ 'เค˜ोเคก़ा' เค•े เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เคนोंเค—े। เค‰เค•्เคค เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคธे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै เคœเคฌ เค•िเคธी เคเค• เคนी เคตเคธ्เคคु, เคฌाเคค (เคตिเคšाเคฐ) เคฏा เคญाเคต เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคตे เคธเคญी เคถเคฌ्เคฆ เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เคถเคฌ्เคฆ เคนोเคคे เคนैं।

เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅी เคถเคฌ्เคฆ - เคจाเคฎ เคธे เคนी เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै 'เคธเคฎाเคจ เค…เคฐ्เคฅ เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा' เคถเคฌ्เคฆ। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคธ्เคตเคฐूเคช เคฏเคฆि เคชूเค›ा เคœाเค 'เค…เคถ्เคต' เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เค•्เคฏा เค…เคฐ्เคฅ เคนै? เคคो เค‡เคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•เคนा เคœाเคเค—ा 'เค˜ोเคก़ा'। เค…เคคः เคฏเคนाँ 'เค…เคถ्เคต' เค•ा เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅी 'เค˜ोเคก़ा' เคนोเค—ा। เค‡เคธเค•े เคตिเคชเคฐीเคค เคฏเคฆि เคฏเคนाँ เคฏเคน เค•เคนा เคœाเคฏे เค•ि เค…เคถ्เคต เค•ो เค”เคฐ เค•िเคจ-เค•िเคจ เคถเคฌ्เคฆों เคธे เคธंเคฌोเคงिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคเคฌ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เค˜ोเคŸเค•, เคฌाเคœी, เคนเคฏ, เคคुเคฐंเค—, เคฆเคงिเค•ा, เคธैंเคงเคต, เค˜ोเฅœा, เคฐเคตिเคชुเคค्เคฐ, เคธเคฐ्เคคा เค†เคฆि เคฌเคคाเค เคœाเคฏेंเค—े เค”เคฐ เคฏे เคธเคญी เคถเคฌ्เคฆ 'เค…เคถ्เคต' เค•े เคชเคฐ्เคฏाเคฏเคตाเคšी เคนोंเค—े। 

เคธंเคœ्เคžा เคคเคฅा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ


เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เคฎें เคฏा เคฏूं เค•เคนें เค•िเคธी เคญी เคญाเคทा เคฎें เคธंเคœ्เคžा เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เคตाเค•्เคฏ เคฐเคšเคจा เคฎें เค…เคชเคจा เคตिเคถेเคท เคธ्เคฅाเคจ เคฐเค–เคคे เคนैं। เค•िเคธी เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค‡เคจเค•ा เคธ्เคฅाเคจ เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนोเคคा เคนै เค…เคฐ्เคฅाเคค เค‡เคจเค•े เคฌिเคจा เคตाเค•्เคฏ เค•ी เคฐเคšเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนीं เคนोเคคी เคนै। เค…เคคः เคญाเคทा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฎें เค‡เคจเค•ा เคธ्เคฅाเคจ เค…เคค्เคฏंเคค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै। เคฏเคนी เค•ाเคฐเคฃ เคนै เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•े เคฒिเค เคธंเคœ्เคžा เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนो เคœाเคคा เคนै।

เคœैเคธा เค•ि เคนเคฎ เคธเคญी เคœाเคจเคคे เคนैं เคธंเคœ्เคžा เค•िเคธी เคตเคธ्เคคु, เคต्เคฏเค•्เคคि เค”เคฐ เคตเคธ्เคคु เค•े เคจाเคฎ เค•ो เค•เคนा เคœाเคคा เค”เคฐ เคธंเคœ्เคžा เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคจे เคตाเคฒे เคถเคฌ्เคฆ เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं, เค•िเคจ्เคคु เคชเคฐीเค•्เคทा เค•े เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคธे เคฆेเค–ा เคœाเคฏ เคคो เค‡เคคเคจा เคœाเคจเคจा เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคจเคนीं เคนै। เค•िเคธी เคญाเคทा เคฎें เคชाเคฐंเค—เคค เคนोเคจे เคคเคฅा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคชเคฐीเค•्เคทा เค•ी เคคैเคฏाเคฐी เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค›ाเคค्เคฐों เค•ो เค…เคตเคถ्เคฏ เคœाเคจเคจा เคšाเคนिเค เค•ि เคธंเคœ्เคžा เค•िเคธे เค•เคนเคคे เคนैं, เคธंเคœ्เคžा เค•ी เคชเคฐिเคญाเคทा เค•्เคฏा เคนै, เคธंเคœ्เคžा เค•े เค•िเคคเคจे เคญेเคฆ เคนोเคคे เคนैं, เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•िเคธे เค•เคนเคคे เคนैं, เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ी เคชเคฐिเคญाเคทा เค•्เคฏा เคนै, เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เค•िเคคเคจे เคญेเคฆ เคนैं เค”เคฐ เคธंเคœ्เคžा เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เคฎें เค•्เคฏा เค…ंเคคเคฐ เคนै เค†เคฆि।

เคเคธे เคถเคฌ्เคฆ เคœिเคจเคธे เค•िเคธी เคœाเคคि, เคฆ्เคฐเคต्เคฏ, เค—ुเคฃ, เคญाเคต, เคต्เคฏเค•्เคคि, เคธ्เคฅाเคจ เค”เคฐ เค•्เคฐिเคฏा เค†เคฆि เค•े เคจाเคฎ เค•ा เคฌोเคง เคนो, เคธंเคœ्เคžा เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं।

เค•िเคธी เคญी เคญाเคทा เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคเค• เคนी เคธंเคœ्เคžा เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคฌाเคฐ เคฌाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै। เคเคธे เคฎें เคฌाเคฆ เคฎें เค†เคฏे เคตाเค•्เคฏों เคฎें เคฏเคฆि เค‰เคธी เคธंเคœ्เคžा เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคฌाเคฐ เคฌाเคฐ เค•िเคฏा เคœाเค เคคो เคตเคน เค…เคจुเคš्เค›ेเคฆ เคฌเฅœा เคนी เค…เคŸเคชเคŸा, เค…เคธंเค—เคค เค”เคฐ เค…เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เคญाเคทा เค•ा เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ เคคเคฅा เค‰เคธเค•े เคฒเคฏ เคฏा เคช्เคฐเคตाเคน เคฎें เคฌाเคงा เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคคी เคนै। เค‰เคฆเคนाเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคฏเคฆि เค•เคนा เคœाเค
"เคฐाเคฎ เคฌाเฅ›ाเคฐ เคœा เคฐเคนा เคนै। เคฐाเคฎ เคเค• เคोเคฒा เคฒेเค•เคฐ เคœा เคฐเคนा เคนै। เคฐाเคฎ เคोเคฒे เคฎें เคธเคฌ्เฅ›ी เค–เคฐीเคฆेเค—ा। เคฐाเคฎ เค•ेเคตเคฒ เคนเคฐी เคธเคฌ्เฅ›ी เคฒेเค—ा" เคคो เคฏे เคธाเคฐे เคตाเค•्เคฏ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคธเคนी เคนोเคคे เคนुเค เคญी เคชเฅเคจे เคฏा เคฒिเค–เคจे เคฎें เคฌเฅœे เคนी เค…เคœीเคฌ เคฒเค—ेंเค—े।

เคธंเคœ्เคžा เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคจे เคตाเคฒे เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เคธंเคœ्เคžाเค“ं เค•ी เคชुเคจเคฐाเคตृเคคि เคฐोเค•เค•เคฐ เคตाเค•्เคฏों เค•ो เคธौंเคฆเคฐ्เคฏเคฏुเค•्เคค เคฌเคจเคคा เคนै।


เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ

เคญूเคค เค…เคฅเคตा เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค•ी เคตिเคถेเคท เค˜เคŸเคจा, เคช्เคฐเคธंเค— เคฏा เคตिเคทเคฏ เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เค•ाเคฐ्เคฏो เค•े เค•्เคฐเคฎเคฌเคฆ्เคง เค”เคฐ เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคตिเคตเคฐเคฃ เค•ो 'เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ' เค•เคนเคคे เคนैं।
เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคตเคน เคฒिเค–िเคค เคธाเคฎเค—्เคฐी, เคœो เค•िเคธी เค˜เคŸเคจा, เค•ाเคฐ्เคฏ-เคฏोเคœเคจा, เคธเคฎाเคฐोเคน เค†เคฆि เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เคฆेเค–เค•เคฐ เคฏा เค›ाเคจเคฌीเคจ เค•เคฐเค•े เคคैเคฏाเคฐ เค•ी เค—เคˆ เคนो, เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฏा เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ เค•เคนเคฒाเคคी เคนै।

เคฏเคน เค…เคคिเคธंเค•्เคทिเคช्เคค; เค•िเคจ्เคคु เค•ाเคซी เคธाเคฐเค—เคฐ्เคญिเคค เคฐเคšเคจा เคนोเคคी เคนै, เคœिเคธे เคชเฅเค•เคฐ เคฏा เคธुเคจเค•เคฐ เค‰เคธ เค˜เคŸเคจा เคฏा เค…เคจ्เคฏ เค•ाเคฐ्เคฏเคตाเคˆ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคตเคธ्เคคुเคชเคฐเค• เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎिเคฒ เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธเคธे เค•िเคธी เค•ाเคฐ्เคฏ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค”เคฐ เคช्เคฐเค—เคคि เค•ी เคธूเคšเคจा เคฎिเคฒเคคी เคนै।

เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เค•े เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ (Report) เคถเคฌ्เคฆ เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคคा เคนै। เคธเคฎाเคšाเคฐ เคชเคค्เคฐ เค•े เคฒिเค เค•िเคธी เค˜เคŸเคจा เค…เคฅเคตा เคฆुเคฐ्เค˜เคŸเคจा เค•ा เคตिเคตเคฐเคฃ เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ เคฏा เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคนै। เค•िเคธी เคธाเคฎाเคœिเค• เค…เคฅเคตा เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เค•े เคตिเคตเคฐเคฃ เค•ो เคญी เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคฅाเคจे เคฎें เค•िเคธी เคฆुเคฐ्เค˜เคŸเคจा, เค…เคชเคฐाเคง (เคœैเคธे เคšोเคฐी เค†เคฆि) เค•ी เคถिเค•ाเคฏเคค เคฏा เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•เค•्เคท (Reporting Room) เคฌเคจे เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคจ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคธे เคตिเคตเคฐเคฃ, เคธूเคšเคจा, เคธเคฎाเคšाเคฐ เค…เคฅเคตा เคถिเค•ाเคฏเคค เค†เคฆि เค…เคฐ्เคฅ เคฒिเค เคœाเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ा เคเค• เคตिเคถेเคท เค…เคฐ्เคฅ เคญी เคนै। เค•िเคธी เค•ाเคฐ्เคฏ-เคฏोเคœเคจा, เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा, เคธเคฎเคธ्เคฏा เค†เคฆि เคชเคฐ เค•िเคธी เค‰เคš्เคš เค…เคงिเค•ाเคฐी เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฏुเค•्เคค เคธเคฎिเคคि เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคी เคนै เคœिเคธเคฎें เค‰เคธ เคฏोเคœเคจा เคฏा เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•ा เคตिเคธ्เคคृเคค เคฌ्เคฏौเคฐा เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เคตिเคตเคฐเคฃ เค—เคนเคจ เคชूเค›เคคाเค› เคคเคฅा เค›ाเคจเคฌीเคจ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคนोเคคा เคนै। เค…เคš्เค›े เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เค˜เคŸเคจा, เคธเคฎเคธ्เคฏा เค†เคฆि เคธे เคธเคฎ्เคฌเคฆ्เคง เคคเคฅ्เคฏों เค•ा เคช्เคฐाเคฎเคฃिเค• เคคเคฅा เคจिเคท्เคชเค•्เคท เคตिเคตเคฐเคฃ เคนोเคคा เคนै। เคธंเค•्เคทिเคช्เคคเคคा เคคเคฅा เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•े เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เค—ुเคฃ เคนैं।

เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฒिเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฌाเคคों เคชเคฐ เคตिเคถेเคท เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจा เคšाเคนिเค-
(1) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคนो।
(2) เค˜เคŸเคจा เคฏा เค•िเคธी เค•ाเคฐ्เคฐเคตाเคˆ เค•ी เคฎुเค–्เคฏ เคฌाเคคें เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เค…เคตเคถ्เคฏ เคฒिเค–ी เคœाเคจी เคšाเคนिเค।
(3) เค‡เคธเค•ी เคญाเคทा เคธเคฐเคฒ เค”เคฐ เคถैเคฒी เคธुเคธ्เคชเคท्เคŸ เคนो।
(4) เคตिเคตเคฐเคฃ เค•्เคฐเคฎिเค• เคฐूเคช เคธे เคนो।
(5) เคชुเคจเคฐुเค•्เคคि เคฆोเคท เคจเคนीं เคนो เคฏाเคจी เคเค• เคนी เคฌाเคค เค•ो เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคฐूเคชों เคฎें เคจเคนीं เคฒिเค–เคจा เคšाเคนिเค।
(6) เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคเค• เคธเคŸीเค• เคถीเคฐ्เคทเค• เคœเคฐूเคฐ เคนो।

เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•े เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคตिเคถेเคทเคคाเคँ เคนैं -
(1) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เค•िเคธी เค˜เคŸเคจा เคฏा เคช्เคฐเคธंเค— เค•ी เคฎुเค–्เคฏ-เคฎुเค–्เคฏ เคฌाเคคें เคฒिเค–ी เคœाเคคी เคนैं।
(2) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เคฌाเคคें เคเค• เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคฒिเค–ी เคœाเคคी เคนैं। เคธाเคฐी เคฌाเคคें เคธिเคฒเคธिเคฒेเคตाเคฐ เคฒिเค–ी เคนोเคคी เคนैं।
(3) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคฒिเค–ा เคœाเคคा เคนै। เคฌाเคคें เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคฎें เคจเคนीं, เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคฒिเค–ी เคœाเคคी เคนैं।
(4) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคเคธा เคนो, เคœिเคธเค•ी เคธाเคฐी เคฌाเคคें เคธเคฐเคฒ เค”เคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนों; เค‰เคจเค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคธिเคฐเคฆเคฐ्เคฆ เคจ เคนो। เค‰เคจเค•ा เคเค• เคนी เค…เคฐ्เคฅ เค”เคฐ เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท เคนो। เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เคเค• เค…เคš्เค›े เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ी เคฌเฅœी เคตिเคถेเคทเคคा เคนोเคคी เคนै।
(5) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคธเคš्เคšी เคฌाเคคों เค•ा เคตिเคตเคฐเคฃ เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคชเค•्เคทเคชाเคค, เค•เคฒ्เคชเคจा เค”เคฐ เคญाเคตเคจा เค•े เคฒिเค เคธ्เคฅाเคจ เคจเคนीं เคนै।
(6) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เคฒेเค–เค• เคฏा เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเค• เค•ी เคช्เคฐเคคिเค•्เคฐिเคฏा เคฏा เคงाเคฐเคฃा เคต्เคฏเค•्เคค เคจเคนीं เค•ी เคœाเคคी। เค‰เคธเคฎें เคเคธी เค•ोเคˆ เคฌाเคค เคจ เค•เคนी เคœाเคฏ, เคœिเคธเคธे เคญเคฎ्เคฐ เคชैเคฆा เคนो।
(7) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ी เคญाเคทा เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคจเคนीं เคนोเคคी। เคฏเคน เคธเคฐเคฒ เค”เคฐ เคฐोเคšเค• เคนोเคคी เคนै।
(8) เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•िเคธी เค˜เคŸเคจा เคฏा เคตिเคทเคฏ เค•ी เคธाเคซ เค”เคฐ เคธเคœीเคต เคคเคธ्เคตीเคฐ เคธुเคจเคจे เคฏा เคชเฅเคจेเคตाเคฒे เค•े เคฎเคจ เคชเคฐ เค–ींเคš เคฆेเคคा เคนै।

เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ- เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคฌीเคคे เคนुเค เคธเคฎเคฏ เค•े เคตिเคถेเคท เค…เคจुเคญเคตों เค•ा เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคธंเค—्เคฐเคน เค•เคฐเคจा เคนै เคคाเค•ि เค†เค—े เค•िเคธी เคคเคฐเคน เค•ी เคญूเคฒ เคฏा เคญเคฎ्เคฐ เคจ เคนोเคจे เคชाเคฏे। เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เค‰เคธी เค•เค ोเคฐ เคธเคค्เคฏ เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคฐเคนเคคी เคนै, เคœिเคธเค•ा เค…เคš्เค›ा เคฏा เคฌुเคฐा เค…เคจुเคญเคต เคนुเค† เคนै। เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ा เคฆूเคธเคฐा เคฒเค•्เคท्เคฏ เคญूเคคเค•ाเคฒ เค•ो เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธे เคœोเฅœเคจा เคญी เคนै।

เคญूเคค เค•ी เคญूเคฒ เคธे เคฒाเคญ เค‰เค ाเค•เคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค•ो เคธुเคงाเคฐเคจा เค‰เคธเค•ा เคฎुเค–्เคฏ เคช्เคฐเคฏोเคœเคจ เคนै। เค•िंเคคु, เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคกाเคฏเคฐी เคฏा เคฆैंเคจंเคฆिเคจी เคจเคนीं เคนै। เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ी เคคเคธ्เคตीเคฐ เคฐเคนเคคी เคนै เค”เคฐ เคกाเคฏเคฐी เคฎें เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•े เคธाเคฅ เคฒेเค–เค• เค•ी เคญाเคตเคจा, เค•เคฒ्เคชเคจा เค”เคฐ เคช्เคฐเคคिเค•्เคฐिเคฏा เคญी เคต्เคฏเค•्เคค เคนोเคคी เคนै। เคฆोเคจों เคฎें เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคญेเคฆ เคนै।

เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคœीเคตเคจ เคฌเคนुเคฐंเค—ी เคนै। เค‰เคธเคฎें เค…เคจेเค• เค˜เคŸเคจाเคँ เคจिเคค्เคฏ เค˜เคŸเคคी เคฐเคนเคคी เคนैं เค”เคฐ เค…เคš्เค›े-เคฌुเคฐे เค•ाเคฐ्เคฏ เคนोเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฎें เคธเคญी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคช्เคฐเคธंเค—ों เค”เคฐ เค•ाเคฐ्เคฏो เค•ो เคธ्เคฅाเคจ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคธเคฐเค•ाเคฐी เคฏा เค—ैเคฐเคธเคฐเค•ाเคฐी เค•เคฐ्เคฎเคšाเคฐी เคธเคฎเคฏ-เคธเคฎเคฏ เค•िเคธी เค•ाเคฐ्เคฏ เคฏा เค˜เคŸเคจा เค•ा เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค…เคชเคจे เคธे เคฌเฅœे เค…เคซเคธเคฐ เค•ो เคฆेเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं। เคธเคฎाเคšाเคฐเคชเคค्เคฐों เค•े เคธंเคตाเคฆเคฆाเคคा เคญी เคช्เคฐเคงाเคจ เคธंเคชाเคฆเค• เค•ो เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฒिเค–เค•เคฐ เคญेเคœเคคे เคนैं।

เคธ्เค•ूเคฒ เค•े เคช्เคฐเคงाเคจाเคง्เคฏाเคชเค• เคญी เคถिเค•्เคทा เคชเคฆाเคงिเค•ाเคฐिเคฏों เค•ो เค…เคชเคจे เคธ्เค•ूเคฒ เค•े เคธंเคฌंเคง เคฎें เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคฒिเค–เค•เคฐ เคญेเคœเคคे เคนैं เค—ाँเคต เค•ा เคฎुเค–िเคฏा เคญी เค…เคชเคจे เค—ाँเคต เค•ा เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ो เคญेเคœเคคा เคนै। เค•िเคธी เคธंเคธ्เคฅा เค•ा เคฎंเคค्เคฐी เคญी เค‰เคธเค•ा เคตाเคฐ्เคทिเค• เคฏा เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคตाเคฐ्เคทिเค• เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เคธเคญा เคฎें เคธुเคจाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ, เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै เค•ि เคธाเคฎाเคœिเค• เค”เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐी เคœीเคตเคจ เคฎें เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•ा เคฎเคนเคค्เคค्เคต เค”เคฐ เคฎूเคฒ्เคฏ เคฆिเคจ-เคฆिเคจ เคฌเฅเคคा เคœा เคฐเคนा เคนै।

เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ เค•े เคคीเคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं-
(1) เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ
(2) เคธंเค—เค เคจाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ
(3) เคตिเคตเคฐเคฃाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐเคคिเคตेเคฆเคจ


เค…เคชเค िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ เคเคตं เคชเค िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ


เค…เคชเค िเคค เคชเคฆ्เคฏांเคถ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै ‘เคตเคน เค•เคตिเคคा เค•ा เค…ंเคถ เคฏा เค•เคตिเคคा เคœो เคชเคนเคฒे เคชเคข़ी เคจ เค—เคˆ เคนो’। เค…เคชเค िเคค เคชเคฆ्เคฏांเคถ เคฎें เค•िเคธी เค•เคตिเคคा เค•ा เคเค• เค…ंเคถ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคเคฅा เค‰เคธ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจ เคชूเค›े เคœाเคคे เคนैं। เคฏเคน เค•เคตिเคคा เค•िเคธी (เค…เคฐ्เคฅाเคค เค‰เคธी เค•เค•्เคทा เค•े) เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคธे เคจเคนीं เคฆी เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธे เคชเคข़เค•เคฐ เค‡เคธเคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคค เคชूเค›े เค—เค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆेเคจे เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคธเคธे เค›ाเคค्เคฐों เค•ी เค•เคตिเคคा เคชเคข़เคจे เค”เคฐ เคธเคฎเคเคจे เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนोเคคा เคนै।

เคตिเคงि

เค‡เคจเค•ो เคนเคฒ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฌिंเคฆुเค“ं เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจा เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนै।

  1. เค•เคตिเคคा เค•ो เคฆो-เคคीเคจ เคฌाเคฐ เคชเคข़เคจा เคšाเคนिเค, เคœिเคธเคธे เค‰เคธเค•ा เคญाเคต เค”เคฐ เค…เคฐ्เคฅ เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคธเคฎเค เคฎें เค† เคœाเค।
  2. เค•เคตिเคคा เค•ो เคธเคฎเคเค•เคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆेเคจे เคšाเคนिเค।
  3. เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เค•เคตिเคคा เค•ी เคฒाเค‡เคจों เคฎें เคจเคนीं เคฆेเคจे เคšाเคนिเค, เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคชเคจे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เค—เคฆ्เคฏ เคฎें เคฆेเคจे เคšाเคนिเค।
  4. เค‰เคค्เคคเคฐ เคธเคฐเคฒ, เคธ्เคชเคท्เคŸ เค”เคฐ เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเค•े เคญाเคตों เค•े เคธाเคฅ เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค
เคชเค िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ (1)
เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ เค•ो เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคชเคขเค•เคฐ เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆो-
เค—ोเคงूเคฒि เคชเคฐ เค•िเคคเคจे เค•เคตिเคฏों เคจे เค…เคชเคจी เค•เคฒเคฎ เคจเคนीं เคคोเคก เคฆी, เคฒेเค•िเคจ เคฏเคน เค—ोเคงूเคฒी เค—ाँเคต เค•ी เค…เคชเคจी เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เคนै, เคœो เคถเคนเคฐों เค•े เคฌाเคŸे เคจเคนीं เคชเคกी। เคเค• เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคชुเคธ्เคคเค• เคตिเค•्เคฐेเคคा เค•े เคจिเคฎंเคค्เคฐเคฃ- เคชเคค्เคฐ เคฎें เค—ोเคงूเคฒि เค•ी เคฌेเคฒा เคฎें เค†เคจे เค•ा เค†เค—्เคฐเคน เค•िเคฏा เคฅा, เคฒेเค•िเคจ เคถเคนเคฐ เคฎें เคงूเคฒ- เคงเค•्เค•เคก เค•े เคนोเคคे เคนुเคฏे เคญी เค—ोเคงूเคฒि เค•เคนाँ? เคฏเคน เค•เคตिเคคा เค•ी เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคฅी เค”เคฐ เค—ाँเคตो เคฎें เคญी เคœिเคธ เคงूเคฒि เค•ो เค•เคตिเคฏों เคจे เค…เคฎเคฐ เค•िเคฏा เคนै, เคตเคน เคนाเคฅी เค˜ोเคกो เค•े เคชเค—- เคธंเคšाเคฒเคจ เคธे เค‰เคค्เคชเคจ เคนोเคจे เคตाเคฒी เคงूเคฒ เคจเคนीं เคนै, เคตเคฐเคจ เค—ो- เค—ोเคชाเคฒों เค•े เคชเคฆों เค•ी เคงूเคฒि เคนै।
(เค•) เคชाเค  เคคเคฅा เคฒेเค–เค• เค•ा เคจाเคฎ เคฒिเค–िเคฏे।
(เค–) เค—ोเคงूเคฒी เค•ो เค—ाँเคต เค•ी เค…เคชเคจी เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เค•्เคฏों เค•เคนा เคนै ?
(เค—)  เคชुเคธ्เคคเค• เคตिเค•्เคฐेเคคा เคจे เคจिเคฎंเคค्เคฐเคฃ- เคชเคค्เคฐ เคฎें เค—ोเคงूเคฒि- เคฌेเคฒा เคฒिเค–เค•เคฐ เค•्เคฏा เค—เคฒเคคी เค•ी?
(เค˜)  เค•เคตिเคฏों เคจे เค•िเคธ เคงूเคฒ เค•ो เค…เคฎเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा?
(เค™)   เค—ोเคงूเคฒि, เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा, เคชเคฆों เคถเคฌ्เคฆों เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฒिเค–ो।

                เคชเค िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ (2)
เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค—เคฆ्เคฏांเคถ เค•ो เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคชเคขเค•เคฐ เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆो-
เคนเคฎाเคฐी เคฆेเคถ-เคญเค•्เคคि เคงूเคฒ เค•ो เคฎाเคฅे เคธे เคจ เคฒเค—ाเคฏे เคคो เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เค‰เคธ เคชเคฐ เคชैเคฐ เคคो เคฐเค–े। เค•िเคธाเคจ เค•े เคนाเคฅ –เคชैเคฐ, เคฎुँเคน เคชเคฐ เค›ाเคˆ เคนुเคˆ เคฏเคน เคงूเคฒ เคนเคฎाเคฐी เคธเคญ्เคฏเคคा เคธे เค•्เคฏा เค•เคนเคคी เคนै? เคนเคฎ เค•ाँเคš เค•ो เคช्เคฏाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं, เคงूเคฒि เคญเคฐे เคนीเคฐे เคฎें เคงूเคฒ เคนी เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै, เคญीเคคเคฐ เค•ी เค•ांเคคि เค†ँเค–ों เคธे เค“เคเคฒ เคฐเคนเคคी เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคฏे เคนीเคฐे เค…เคฎเคฐ เคนै เค”เคฐ เคเค• เคฆिเคจ เค…เคชเคจी เค…เคฎเคฐเคคा เค•ा เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคญी เคฆेंเค—े। เค…เคญी เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคŸूเคŸ เคนोเคจे เค•ा เคนी เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคฆिเคฏा เคนै- “ เคนीเคฐा เคตเคนी เค˜เคจ เคšोเคŸ เคจ เคŸूเคŸे।“ เคตे เค‰เคฒเคŸเค•เคฐ เคšोเคŸ เคญी เค•เคฐेเค—ें เค”เคฐ เคคเคฌ เค•ाँเคš เค”เคฐ เคนीเคฐे เค•ा เคญेเคฆ เคœाเคจเคจा เคฌाเค•ी เคจ เคฐเคนेเค—ा। เคคเคฌ เคนเคฎ เคนीเคฐे เคธे เคฒिเคชเคŸी เคนुเคˆ เคงूเคฒ เค•ो เคญी เคฎाเคฅे เคธे เคฒเค—ाเคจा เคธाเค–ेंเค—े।
(เค•) เคชाเค  เคคเคฅा เคฒेเค–เค• เค•ा เคจाเคฎ เคฒिเค–िเคฏे।
(เค–) เคนเคฎाเคฐी เคฆेเคถ- เคญเค•्เคคि เค•ैเคธे เคช्เคฐเคฎाเคฃिเคค เคนोเค—े?
(เค—)  เคงूเคฒि เคญเคฐे เคนीเคฐे เคฎें เคงूเคฒ เคนी เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै- เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•ीเคœिเคฏे।
(เค˜)  “ เคนीเคฐा เคตเคนी เค˜เคจ เคšोเคŸ เคจ เคŸूเคŸे।“ เคธे เค•्เคฏा เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคนै?
เค•िเคธाเคจ เคงूเคฒि เคญเคฐा เคนीเคฐा เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนै?

เคชเคค्เคฐ เคฒेเค–เคจ เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคคเคฅा เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค•

เคฆूเคฐ-เคธंเคšाเคฐ เคธाเคงเคจों เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค†เคœ เค•्เคฐांเคคि เคนुเคˆ เคนै เคคเคฅा เคฆूเคฐเคญाเคท (เคŸेเคฒीเคซोเคจ) เคœैเคธे เคธाเคงเคจ เคธเคฐ्เคต-เคธुเคฒเคญ เคนोเคจे เค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เค‰เคชเคฏोเค— เคญी เคธिเคฆ्เคง เคนुเค เคนैं। เค‡เคจ เคธाเคงเคจों เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เค†เคœ เคญी เคชเคค्เคฐों เค•े เคฎเคนเคค्เคต เค•ो เคจเค•ाเคฐा เคจเคนीं เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค…เคจेเค• เคฆृเคท्เคŸिเคฏों เคธे เคชเคค्เคฐ เคฒेเค–เคจ (Patra Lekhan in Hindi) เค†เคตเคถ्เคฏเค• เค”เคฐ เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนैं। เคฏเคนी เคจเคนीं, เค†เคงुเคจिเค• เคฏुเค— เคฎें เคชเคค्เคฐों เค•े เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค”เคฐ เค†เค•ाเคฐ เคตिเคทเคฏ เค”เคฐ เคถैเคฒी เคฎें เคญी เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนुเค เคนैं।

เคเค• เค“เคฐ เคชเคค्เคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคนเคฎ เคตैเคฏเค•्เคคिเค• เคตिเคšाเคฐ, เคšिंเคคเคจ, เค…เคจुเคญूเคคि เค”เคฐ เคธंเคตेเคฆเคจाเค“ं เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เค•เคฐเคคे เคนैं, เคคो เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค”เคฐ เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे, เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เค•ी เค”เคชเคšाเคฐिเค•เคคाเค“ं เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคคเคฅा เคชเคค्เคฐ-เคชเคค्เคฐिเค•ाเค“ं เคฎें เค…เคชเคจी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ो เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค•เคฐเคตाเคจे เคฎें เคญी เคชเคค्เคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•ो เคนी เคฎเคนเคค्เคต เคฆेเคคे เคนैं। เค…เคคเคเคต เค‡เคธ เคฏुเค— เคฎें เคชเคค्เคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•ा เคญी เคตिเคถेเคท เคฎเคนเคค्เคต เคนैं।

เคช्เคฐเคญाเคตเคถाเคฒी เคชเคค्เคฐ เคฒेเค–เคจ เคเค• เค•เคฒा เคนै, เคœो เคฆूเคธเคฐों เค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนी เคจเคนीं เค•เคฐเคคी เคนै, เค…เคชिเคคु เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ-เคชूเคฐ्เคคि เคฎें เคญी เคธเคนाเคฏเค• เคนोเคคी เคนै। เคชเคค्เคฐ เค•ी เคตिเคทเคฏ-เคตเคธ्เคคु, เคญाเคทा เคคเคฅा เคถैเคฒी, เคฒेเค–เค• เค•ी เคฏोเค—्เคฏเคคा, เคฎเคจःเคธ्เคฅिเคคि, เคตैเคšाเคฐिเค•เคคा เคเคตं เคธंเคตेเคฆเคจाเคค्เคฎเค•เคคा เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคคी เคนै। เค…เคตเคธเคฐ เค•े เค…เคจुเค•ूเคฒ เคนी เคชเคค्เคฐों เค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช, เคญाเคทा เค”เคฐ เคตिเคทเคฏ เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคนोเคคे เคนैं। เค…เคคः เคชเคค्เคฐ เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏंเคœเคจा เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคนोเคคे เคนैं।

เคชเคค्เคฐों เค•े เคช्เคฐเค•ाเคฐ- เคชเคค्เคฐों เค•ो เคตिเคทเคฏ เคตเคธ्เคคु เคเคตं เคถैเคฒी เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฆो เคตเคฐ्เค—ों เคฎें เคตเคฐ्เค—ीเค•ृเคค เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं:

  1. เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคชเคค्เคฐ (Formal Letter)
  2. เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค• เคชเคค्เคฐ (Informal Letter)


เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคชเคค्เคฐ (Formal Letter)

   เคธเคฐเค•ाเคฐी, เค…เคฐ्เคงเคธเคฐเค•ाเคฐी เค”เคฐ เค—ैเคฐ-เคธเคฐเค•ाเคฐी เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคญेเคœे เคœाเคจे เคตाเคฒे เคชเคค्เคฐों เค•ो เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคชเคค्เคฐ เค•เคนเคคे เคนैं। เค‡เคจเคฎें เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค•, เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏी เค”เคฐ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ-เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฒिเค–े เคœाเคจे เคตाเคฒे เคชเคค्เคฐों (patra lekhan) เค•ो เคถाเคฎिเคฒ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคจ เคชเคค्เคฐों เคฎें เคธंเค•्เคทिเคช्เคคเคคा, เคธ्เคชเคธ्เคŸเคคा เค”เคฐ เคธ्เคตเคคःเคชूเคฐ्เคฃเคคा เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคฐเคนเคคी เคนैं เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคชเคค्เคฐों เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคฆो เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชเคค्เคฐ เค†เคคे เคนैं-

(เค•) เคธเคฐเค•ाเคฐी, เค…เคฐ्เคงเคธเคฐเค•ाเคฐी เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เคฒिเค–े เคœाเคจे เคตाเคฒे เคชเคค्เคฐ - เค‡เคจเค•ी เคตिเคทเคฏเคตเคธ्เคคु เคช्เคฐเคถाเคธเคจ, เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เค”เคฐ เค•เคฐोเคฌाเคฐ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนोเคคी เคนै। เค‡เคจเค•ी เคญाเคทा-เคถैเคฒी เคจिเคถ्เคšिเคค เคธांเคšे เคฎें เคขเคฒी เคนोเคคी เคนै เค”เคฐ เคช्เคฐाเคฐूเคช เคจिเคถ्เคšिเคค เคนोเคคा เคนै। เคธเคฐเค•ाเคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏों, เคฌैंเค•ों เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เคธंเคธ्เคฅाเค“ं เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เคœाเคจे เคตाเคฒा เคชเคค्เคฐ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ  เค‡เคธ เคตเคฐ्เค— เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เค†เคคा เคนै। เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชเคฆों เค•े เคฒिเค เคฒिเค–े เค—เค เค†เคตेเคฆเคจ เคชเคค्เคฐ เคญी เค‡เคธी เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เค†เคคे เคนैं।


(เค–) เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคตिเคถिเคท्เคŸ เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เคฒिเค–े เคœाเคจे เคตाเคฒे เคชเคค्เคฐ - เคฏे เคชเคค्เคฐ เคชเคฐिเคšिเคค เคเคตं เค…เคชเคฐिเคšिเคค เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ो เคคเคฅा เคตिเคตिเคง เค•्เคทेเคค्เคฐों เคธे เคธंเคฌเคฆ्เคง เค…เคงिเค•ाเคฐिเคฏों เค•ो เคฒिเค–े เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคจเค•ी เคตिเคทเคฏเคตเคธ्เคคु เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ เค•ी เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคธे เคธंเคฌเคฆ्เคง เคนोเคคी เคนै। เคฏे เคช्เคฐाเคฏः เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค”เคฐ เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคญाเคทा-เคถैเคฒी เคฎें เคฒिเค–े เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคจเค•े เคช्เคฐाเคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐाเคฏः เคธ्เคฅिเคคि เค”เคฐ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคจเค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคถुเคญเค•ाเคฎเคจा-เคชเคค्เคฐ, เคฌเคงाเคˆ-เคชเคค्เคฐ, เคจिเคฎंเคค्เคฐเคฃ-เคชเคค्เคฐ, เคถोเค•-เคธंเคตेเคฆเคจा เคชเคค्เคฐ, เคชूเค›เคคाเค› เคชเคค्เคฐ, เคถिเค•ाเคฏเคคी เคชเคค्เคฐ, เคธเคฎเคธ्เคฏाเคฎूเคฒเค• เคชเคค्เคฐ, เคธंเคชाเคฆเค• เค•ो เคชเคค्เคฐ เค†เคฆि เค†เคคे เคนैं।

เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค• เคชเคค्เคฐ (Informal Letter)

เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชเคค्เคฐों เคฎें เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–เคจे เคตाเคฒे เค”เคฐ เคชเคค्เคฐ เคชाเคจे เคตाเคฒे เค•े เคฌीเคš เคจเคœเคฆीเค•ी เคฅा เค˜เคจिเคท्เค  เคธंเคฌंเคง เคนोเคคा เคนै। เคฏเคน เคธंเคฌंเคง เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคนो เคธเค—े-เคธंเคฌंเคงिเคฏों เค•ा เคญी เคนो เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เคฎिเคค्เคฐเคคा เค•ा เคญी। เค‡เคจ เคชเคค्เคฐों เค•ो เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคชเคค्เคฐ เคญी เค•เคนเคคे เคนैं। เค‡เคจ เคชเคค्เคฐों เค•ी เคตिเคทเคฏเคตเคธ्เคคु เคจिเคœी เค”เคฐ เค˜เคฐेเคฒू เคนोเคคी เคนै। เค‡เคจเค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช เคธंเคฌंเคงों เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคนोเคคा เคนै। เค‡เคจ เคชเคค्เคฐों เค•ी เคญाเคทा-เคถैเคฒी เคช्เคฐाเคฏः เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค• เค”เคฐ เค†เคค्เคฎीเคฏ เคนोเคคी เคนै।

เคชเคค्เคฐ เค•े เค…ंเค— (Parts of Letter)

เคชเคค्เคฐ เคšाเคนे เค”เคชเคšाเคฐिเค• เคนो เคฏा เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค•, เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคชเคค्เคฐ เค•े เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค…ंเค— เคนोเคคे เคนैं, เคœैเคธे-

  • เคชเคคा เค”เคฐ เคฆिเคจांเค•
  • เคธंเคฌोเคงเคจ เคคเคฅा เค…เคญिเคตाเคฆเคจ เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค—
  • เคชเคค्เคฐ เค•ी เคธाเคฎเค—्เคฐी
  • เคชเคคा เค•ी เคธเคฎाเคช्เคคि, เคธ्เคตเคจिเคฐ्เคฆेเคถ เค”เคฐ เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐ
เคชเคคा เค”เคฐ เคฆिเคจांเค• - เคชเคค्เคฐ เค•े เคฌाเคˆ เค“เคฐ เค•ोเคจे เคฎें เคชเคค्เคฐ-เคฒेเค–เค• เค•ा เคชเคคा เคฒिเค–ा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคจीเคšे เคคिเคฅि เคฆी เคœाเคคी เคนै।

เคธंเคฌोเคงเคจ เคคเคฅा เค…เคญिเคตाเคฆเคจ - เคœเคฌ เคนเคฎ เค•िเคธी เค•ो เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–เคจा (patra lekhan) เคถुเคฐू เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เค‰เคธ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคฒिเค เค•िเคธी เคจ เค•िเคธी เคธंเคฌोเคงเคจ เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคชूเคœ्เคฏ/เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ/เคชूเคœเคจीเคฏ/เคถ्เคฐเคฆ्เคงेเคฏ/เคช्เคฐिเคฏ/เคช्เคฐिเคฏเคตเคฐ/เคฎाเคจ्เคฏเคตเคฐ

เคธाเคฐเคฒेเค–เคจ

เคนเคฎाเคฐे เคœीเคตเคจ เคฎें เคต्เคฏเคธ्เคคเคคाเคँ เคจिเคฐंเคคเคฐ เคฌเคข़เคคी เคนी เคœा เคฐเคนी เคนैं เค”เคฐ เคธเคฎเคฏ เค•ा เค…เคญाเคต เคนोเคคा เคœा เคฐเคนा เคนै। เค†เคช เคฏเคน เคญी เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคธाเคฐे เค•्เคฐिเคฏाเค•เคฒाเคชों เคฎें เคญाเคทा เค•ी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคนोเคคी เคนै। เค†เคชเคจे เคฌเคนुเคคों เค•ो เคฏเคน เค•เคนเคคे เคธुเคจा เคนोเค—ा – “เคœा-เคœा, เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคฆे, เคซाเคฒเคคू เคฌाเคคें เคฎเคค เค•เคฐ।” เค‡เคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนुเค† เค•ि เคซाเคฒเคคू เคฌाเคคें เคจ เค•เคฐเค•े เค‰เคšिเคค, เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เค”เคฐ เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคฌाเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคนै। เคฎเคคเคฒเคฌ เคฏเคน เคนै เค•ि เคญाเคทा เค•ा เคเคธा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเค, เคœिเคธเคธे เคธเคฎเคฏ เค•ी เคฌเคšเคค เคนो। เค…เค—เคฐ เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐेंเค—े, เคคो เคธเคฎเคฏ เคญी เค•เคฎ เค–เคฐ्เคš เคนोเค—ा เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เค†เคฆเคฎी เคญी เคนเคฎाเคฐी เคฌाเคค เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคธुเคจेเค—ा।

 

เค‡เคธเค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เคธंเคšाเคฐ-เค•्เคฐांเคคि เค•े เค‡เคธ เคฏुเค— เคฎें เคŸेเคฒीเคซ़ोเคจ, เคซैเค•्เคธ เค†เคฆि เคชเคฐ เคชैเคธे เคญी เคฌเคšेंเค—े। เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฌाเคค เค•เคฐเคจा เคฏा เคฒिเค–เคจा เคเค• เค•ौเคถเคฒ เคนै। เคœीเคตเคจ เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เค‡เคธเคธे เคฒाเคญ เคนोเคคा เคนै। เคฏเคน เคคो เคนुเค† เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เค…เคชเคจी เคฌाเคค เค•เคนเคจे เค•ा เคญाเคทाเคˆ เค•ौเคถเคฒ। เคฆूเคธเคฐा เคเค• เค”เคฐ เค•ाเคฎ เคนोเคคा เคนै- เค•िเคธी เคฆी เคนुเคˆ เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ो เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจे เค•ी เค•เคฒा; เค‡เคธी เค•ो เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•เคนเคคे เคนैं। เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เคฎें เค•िเคธी เคฆूเคธเคฐे เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคตिเคธ्เคคृเคค เคฌाเคค เค•ो |

 

เค‰เคธเค•ा เคฎूเคฒ เคญाเคต เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฐเค–เคคे เคนुเค เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฌाเคค เค•เคนเคจे เค•ा เค•ौเคถเคฒ เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เคฎें เคธเคนाเคฏเค• เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคญाเคทा เคฎें เคนเคฎाเคฐी เค•ुเคถเคฒเคคा เคฌเคข़เคคी เคนै। เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•ी เค‰เคชเคฏोเค—िเคคा เคนै। เค…เค–़เคฌाเคฐों เคฎें เคœเค—เคน เค•े เคนिเคธाเคฌ เคธे เคธเคฎाเคšाเคฐ-เคธंเคชाเคฆเค• เคธเคฎाเคšाเคฐों เค•ा เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•เคฐเคคे เคนैं। ‘เค†เค•ाเคถเคตाเคฃी’ เค”เคฐ ‘เคฆूเคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ’ เคชเคฐ เคธเคฎเคฏ เค•े เคนिเคธाเคฌ เคธे เคฏเคนी เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคฒेเค–ों, เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคชुเคธ्เคคเค•ों เคคเค• เค•ा เคธाเคฐ เคคैเคฏाเคฐ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคธเคฐเค•ाเคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏों เคฎें เคญी เคธเคนाเคฏเค• เคฆ्เคตाเคฐा เคชเคค्เคฐों เค”เคฐ เค•เคญी-เค•เคญी เคคो เคชूเคฐी เคซाเค‡เคฒ เค•ा เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

 เคธाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เค•े เค•เคˆ เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคฐूเคชों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค†เค‡เค, เค‰เคจเคฎें เคธे เค•ुเค› เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคœाเคจเค•ाเคฐी เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคคे เคนैं :

  • เค…เคงिเค• เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฒिเค–ी เคฌाเคค เค•ो เค•เคฎ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคธเคฎाเคšाเคฐ-เคฒेเค–เคจ เคฎें เคนोเคคी เคนै, เคฏा เคซैเค•्เคธ เค•เคฐเคจे เคฎें เคนोเคคी เคนै, เค†เคฆि-เค†เคฆि। เคเคธा เคช्เคฐाเคฏः เคญाเคทा เคฎें เค…เคจेเค• เคถเคฌ्เคฆों เคฏा เคตाเค•्เคฏांเคถों เค•े เคฒिเค เคเค• เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเค•े, เคถเคฌ्เคฆों เค•े เคฆुเคนเคฐाเคต เคฏा เค…เคจाเคตเคถ्เคฏเค• เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เค›ाँเคŸ เค•เคฐ เคคเคฅा เคตाเค•्เคฏ-เคตिเคจ्เคฏाเคธ เค•ी เคถिเคฅिเคฒเคคा เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเค•े เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।
  • เคตिเคธ्เคคृเคค เคฒेเค– เค•ो เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคชเคนเคฒे เค‰เคธเค•े เคฎूเคฒ เคญाเคต เคฏा เคตिเคšाเคฐ-เคฌिंเคฆु เคคเคฅा เค‰เคธे เคชुเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคธंเคฌंเคงिเคค เคฌिंเคฆुเค“ं เค•ो เคจोเคŸ เค•เคฐ เคฒेเคคे เคนैं। เคซिเคฐ เคŠเคชเคฐ เคตाเคฒी เคตिเคงि เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เค‰เคธे เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคธाเคฐ-เคฒेเค–เค• เคฎूเคฒ เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ो เคช्เคฐाเคฏः เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค—ौเคฐ เคธे เคชเคข़ เค•เคฐ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เคฎें เค‰เคธเค•ा เคธाเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै। เค•िंเคคु, เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคฐเคšเคจाเค“ं – เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ, เค•เคนाเคจी เค†เคฆि เค•ा เคธाเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคฏเคน เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคฒेเค–เค• เค•ी เคญाเคทा เค”เคฐ เคถैเคฒी เคญी เคฏเคฅाเคธंเคญเคต เคฌเคšी เคฐเคนे।

เค‰เคชเคธंเคนाเคฐ

เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ाเคต्เคฏांเคถ เคคเคฅा เค—เคฆ्เคฏांเคถเค“ं เค•ा เคธोเคจे เค•ा เคชिเคŸाเคฐा เคนै । เคœैเคธे เค†เคญूเคทเคฃ เค•े เคฌिเคจा เคธ्เคค्เคฐी เค…เคงूเคฐी เคนोเคคी เคนै เค ीเค• เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฌिเคจा เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค…เคงूเคฐी เคนै। เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ो เคธुเคจเคนเคฐा เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒे เคนैं เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฒेเค–เค•। เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฒेเค–เค• เคจे เค—เคฆ्เคฏांเคถเค“ เค•ो เค‡เคคเคจा เคฐुเคšिเค•เคฐ เค”เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทเค• เคฒिเค– เคฆिเคฏा เคนै เค•ी เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ो เคชเคข़เคจा เคธเคญी เค•ो เค…เคš्เค›ा เคฒเค—เคจे เคฒเค—ा เคนै। เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค†เคœ เคธे เคจเคนीं เคšเคฒा เคฐเคนा เคนै เค•เคนा เคœाเคคा เคนै เค•ि เค†เคฆिเคฎाเคจเคต เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคชเคนเคฒा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค† เคฅा। เคเคธा เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฒेเค–เค• เคฆ्เคตाเคฐा เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคฎाเคจों เคธुเคจเคนเคฐे เค…เค•्เคทเคฐों เคธे เคฒिเค–ा เคนो,เคคो เค‡เคธी เค•े เคธाเคฅ เค†เค‡เค เคœाเคจเคคे เคนैं เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฒेเค–เค•ों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें।

เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ा เค†เคฐंเคญ เค†เค เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคธे เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เคตเคน เคธเคฎเคฏ เคนै เคœเคฌ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ् เคนเคฐ्เคท เค•ी เคฎृเคค्เคฏु เค•े เคฌाเคฆ เคฆेเคถ เคฎें เค…เคจेเค• เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เคถाเคธเคจ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนो เค—เค เคฅे เคœो เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคทเคฐเคค เคฐเคนा เค•เคฐเคคे เคฅे। เคตिเคฆेเคถी เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจों เคธे เคญी เค‡เคจเค•ी เคŸเค•्เค•เคฐ เคนोเคคी เคฐเคนเคคी เคฅी। เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ो เค†เคฒोเคšเค• เคธुเคตिเคงा เค•े เคฒिเคฏे เคชाँเคš เคเคคिเคนाเคธिเค• เคšเคฐเคฃों เคฎें เคตिเคญाเคœिเคค เค•เคฐ เคฆेเค–เคคे เคนैं, เคœो เค•्เคฐเคฎเคตाเคฐ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคนैं:-

  • เคญเค•्เคคि เค•ाเคฒ (1375-1700)
  • เคฐीเคคि เค•ाเคฒ (1700-1900)
  • เค†เคงुเคจिเค• เค•ाเคฒ (1850 เคˆเคธ्เคตी เค•े เคฌाเคฆ)
  • เคญเค•्เคคि เค•ाเคฒ (1375 – 1500)

เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค—्เคฐंเคฅ

1 - Language Proficiency Hindi - 

2 - Language Proficiency Hindi - 

3 - Language Proficiency Hindi - 



No comments:

Post a Comment

Helpline Number - 9669805462